Włączając się w dyskusję dotyczącą podzielenia Mazowsza na dwa województwa – Instytut Rozwoju Miast i Regionów (IRMiR) przygotował opracowanie pt. „Region Warszawski Stołeczny na tle województwa mazowieckiego”.

1 stycznia 2018 roku województwo mazowieckie zostało podzielone na dwie „nieadministracyjne” jednostki statystyczne poziomu NUTS 2: region warszawski stołeczny, w skład którego weszło m.st. Warszawa wraz z powiatami: grodziskim, legionowskim, mińskim, nowodworskim, otwockim, piaseczyńskim, pruszkowskim, warszawskim zachodnim i wołomińskim; oraz region mazowiecki regionalny obejmujący pozostałą część województwa mazowieckiego. Podział Mazowsza na dwie jednostki statystyczne był motywowany przede wszystkim możliwością otrzymania większej alokacji środków unijnych po 2020 r. Działanie to nie zakończyło dyskusji o podziale Mazowsza na dwa województwa. W najnowszej publikacji Instytutu Rozwoju Miast i Regionów przyjrzano się rozmaitym procesom w regionie warszawskim i reszcie województwa, np. sytuacji demograficznej, suburbanizacji, gęstości tkanki miejskiej, problemowi nieprzepuszczalności oraz inwestycjom.

Jedno województwo, dwa światy

Istnieją ogromne różnice w tempie i mechanizmach rozwoju społeczno-gospodarczego pomiędzy regionem warszawskim a regionem mazowieckim. Region warszawski stanowi pewien silnie powiązany wewnętrznie „mikrokosmos”, którego oddziaływanie na pozostałe części województwa mazowieckiego jest zaskakująco słabe. Procesy rozwojowe w bardzo ograniczonym stopniu „dyfundują” poza powiaty bezpośrednio otaczające Warszawę. Podczas gdy w regionie warszawskim rozwój (mierzony np. intensywnością rozwoju budownictwa, czy dochodami gmin z podatku PIT per capita) jest szybszy niż przeciętnie w kraju, to w większości gmin regionu mazowieckiego jest wolniejszy od średniej dla Polski.

Gminy województwa mazowieckiego wyróżniające się w skali kraju bardzo wysokimi i wysokimi wydatkami inwestycyjnymi w przeliczeniu na mieszkańca (powyżej 125% średniej dla Polski) koncentrują się przede wszystkim w regionie warszawskim stołecznym oraz w pewnym stopniu w otoczeniu miast subregionalnych. W latach 2002-2018 wyraźnie najwyższymi średniorocznymi nakładami inwestycyjnymi per capita (ponad 1 200 zł) odznaczały się gmina Słupno (w powiecie płockim) oraz pięć gmin subregionu warszawskiego zachodniego (tj. Nadarzyn, Michałowice, Lesznowola, Konstancin-Jeziorna i Czosnów).

Między tymi dwoma regionami „nieadministracyjnymi” występują także zasadnicze różnice w procesach demograficznych. Od 2002 roku niemal wszystkie gminy w regionie warszawskim zwiększyły liczbę swoich mieszkańców, a w tym samym czasie większość pozostałych gmin województwa mazowieckiego (poza nielicznymi gminami wokół kilku większych miast) – traciła ludność. Te dwa różne trendy widać między innymi na przykładzie inwestycji mieszkaniowych. Na region stołeczny przypada ponad 75% ogółu nowych mieszkań oddanych do użytku w województwie mazowieckim w latach 2002-2018. Blisko połowa mieszkań w tym okresie zrealizowana została w samej Warszawie (258,7 tys.). Równocześnie szczególnie wysoką intensywnością rozwoju budownictwa mieszkaniowego w województwie wyróżniają się gminy regionu warszawskiego stołecznego – zwłaszcza te położone w powiatach: legionowskim, warszawskim zachodnim, pruszkowskim, grodziskim oraz piaseczyńskim.

Kierunek województwo łódzkie

Na podstawie przeprowadzonej analizy autorzy zauważają, że obszar intensywnego oddziaływania i powiązania z Warszawą mieści się w granicach regionu warszawskiego i przekracza jego granice tylko w rejonie Żyrardowa. Jednocześnie – we wschodniej (szczególnie w okolicach Mińska Mazowieckiego) części granice regionu warszawskiego są szersze niż obszar intensywnych powiązań i współpracy. Wskazuje to na dość wyraźne rozprzestrzenianie się procesów rozwojowych w kierunku południowo-zachodnim, czyli w kierunku województwa łódzkiego.

Szczególnie istotne powiązania Warszawy z otaczającymi ją obszarami można obserwować na podstawie analizy procesów migracyjnych (suburbanizacji), dojazdów do pracy i dojazdów do szkół ponadpodstawowych. W publikacji zwraca się uwagę, że zmiany demograficzne w województwie determinowane są w większym stopniu procesami migracji niż przyrostem naturalnym. Zdecydowana większość wcześniejszych mieszkańców stolicy (154,5 tys. – 66,5%) osiedliła się w gminach regionu warszawskiego stołecznego. Najpopularniejszym kierunkiem migracji warszawiaków (pod względem liczby zameldowań) była gmina Piaseczno (17,6 tys. osób), zaś w dalszej kolejności gminy: Marki, Łomianki, Ząbki, Lesznowola, Pruszków, Stare Babice i Legionowo. Najszerszą strefę oddziaływania Warszawy obserwuje się w odniesieniu do dojazdów do pracy i obejmuje ona nie tylko region warszawski, ale także gminy zlokalizowane przy głównych drogach i liniach kolejowych w kierunku Białegostoku, Lublina i Krakowa, oraz zachodniej części województwa.

---

Pobierz

Region Warszawski Stołeczny na tle województwa mazowieckiego

Redakcja: Wojciech Jarczewski, Łukasz Sykała

Instytut Rozwoju Miast i Regionów 2020