Raporty

Raporty o stanie polskich miast

Dowiedz się więcej o polityce miejskiej i o tym, jak polskie miasta radzą sobie w różnych obszarach ich funkcjonowania!

Aby ułatwić czytelnikom zaznajomienie się z najbardziej istotnymi informacjami, każdy raport otwieramy częścią wstępną, na którą składają się Raport w punktach, Kluczowe wnioski i Najważniejsze rekomendacje. Można ją traktować jako niezależne od całości opracowania źródło informacji. Zachęcamy jednak do zapoznania się z prezentowanymi poniżej publikacjami w całości i poznania szczegółów badanych zagadnień oraz metodologii naszych autorów!

Porównanie modelowych granic morfologicznych z granicami administracyjnymi w dużych miastach Polski

Autorzy: K. Piech, A. Zielonka

Analiza danych dokonana przez autorki raportu „Porównanie modelowych granic morfologicznych z granicami administracyjnymi w dużych miastach Polski” pozwoliła na przedstawienie kilku ciekawych obserwacji:

• jedynym miastem, którego obszar w granicach morfologicznych jest większy niż obszar administracyjny, jest Warszawa,
• najmniejszy obszar zwartej tkanki miejskiej w porównaniu do obszaru określonego administracyjnie występuje w Zielonej Górze,
• nie wszystkie z badanych miast mają jeden obszar zwartej zabudowy – przykładem jest Włocławek, który ma ich aż cztery – oddzielają je tereny naturalne i miejsca przeznaczone pod przyszłą zabudowę.

Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z publikacją!

POBIERZ: Raport (całość)

Kwestia mieszkaniowa a kryzys uchodźczy. Wspólne wyzwania i rozwiązania dla równoważenia sektora mieszkalnictwa w Polsce

Autorzy: Magdalena Milert, Kamil Nowak, Bartłomiej Sroka

Recenzja: dr hab. Arkadiusz Ptak, dr hab. inż. arch. Agata Twardoch

Przygotowanie założeń opracowania: Wojciech Jarczewski, Karol Janas

Raport „Kwestia mieszkaniowa a kryzys uchodźczy. Wspólne wyzwania i rozwiązania dla równoważenia sektora mieszkalnictwa w Polsce” ma na celu rozpoczęcie dyskusji o średni- i długofalowych działaniach związanych z przyjęciem przez Polskę w krótkim czasie milionów uchodźców z Ukrainy. Autorzy dokonują przeglądu dotychczas stosowanych w podobnych sytuacjach rozwiązań i przedstawiają konkretne rozwiązania, które mogłyby nie tylko poprawić sytuację osób uciekających przed wojną, ale również stanowić elementy ogólnej polityki mieszkaniowej państwa. POBIERZ: Raport (całość)

Świadczenie mieszkaniowe i inne formy wsparcia uchodźców

Autor: Hanna Milewska-Wilk

Recenzja: prof. Marek Bryx

Opiniowanie: dr Aleksandra Jadach-Sepioło, dr Kamil Nowak

Opracowanie „Świadczenie mieszkaniowe i inne formy wsparcia uchodźców” jest bardzo powiązane z obecną sytuacją – napływających do Polski z Ukrainy osób i rodzin – i pokazuje problemy, które nawarstwiają się na styku systemów pomocy społecznej i mieszkalnictwa od wielu lat. Raport podzielony jest na część diagnostyczną i zawierającą rekomendacje, a całość jest poprzedzona krótkim streszczeniem, z wnioskami z analizowanych danych i rekomendacjami, do wprowadzenia w trzech kolejnych krokach: natychmiast, w ciągu kilku miesięcy i w dłuższym terminie. POBIERZ: Raport (całość)

Środowisko i adaptacja do zmian klimatu.

Redakcja: Agnieszka Rzeńca, Agnieszka Sobol, Piotr Ogórek.

Środowisko i adaptacja do zmian klimatu. „Środowisko i adaptacja do zmian klimatu.” tak brzmi tytuł najnowszego Raportu o stanie polskich miast. Tym razem na tapet wzięte zostały problemy adaptacji do zmian klimatu. Stworzony został raport zawierający zalecenia, które mają na celu ukierunkować prace nad adaptacją do zmian klimatu. Publikacja jest efektem prac ekspertów z Instytutu Rozwoju Miast i Regionów oraz ekspertów zewnętrznych. Została napisana pod redakcją: Agnieszki Rzeńcy, Agnieszki Sobol oraz Piotra Ogórka. POBIERZ: Raport (całość)

Partycypacja publiczna

Redakcja: B. Martela, P. Pistelok

Od kilku lat można zauważyć rosnące znaczenie partycypacji publicznej w dyskusji o mieście. Przeświadczenie, że mieszkańcy powinni być bezpośrednio i regularnie pytani o zdanie w sprawach dotyczących ich lokalnych społeczności, przestało być wyrażane jedynie przez organizacje społeczne i ruchy miejskie. Stało się czymś w gruncie rzeczy bezspornym, także dla władz miejskich i urzędników. Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR są jedną z prób odpowiedzi na pytanie dotyczące stopnia zakorzenienia się podejścia partycypacyjnego w polskich samorządach.

W części monitoringowej raportu poruszono zagadnienia związane z włączaniem mieszkańców w podejmowanie decyzji, współpracą samorządu z trzecim sektorem oraz informowaniem. „Spojrzenie w głąb” obejmuje zagadnienia związane z konsultacjami dokumentów planistycznych oraz budżetem obywatelskim.

POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu ZAMÓW wersję papierową

Rewitalizacja

Redakcja: W. Jarczewski, A. Kułaczkowska

Krajowa Polityka Miejska 2023 (KPM) wskazuje rewitalizację jako jeden z dziesięciu wątków tematycznych niezwykle istotnych dla rozwoju polskich miast. W duchu tej idei uchwalona została Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, która nie tylko stworzyła nowe ramy do prowadzenia działań rewitalizacyjnych przez samorządy, ale też jednocześnie podkreśliła ważną rolę sfery społecznej w rewitalizacji. Wejście w życie ustawy dało samorządom nowe narzędzia do prowadzenia działań rewitalizacyjnych m.in. w postaci gminnego programu rewitalizacji czy specjalnej strefy rewitalizacji. Długo oczekiwana ustawa spowodowała wzrost zainteresowania tą problematyką w Polsce. Władze samorządowe dostrzegły, w kontekście obecnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej, możliwość sfinansowania tego procesu ze środków unijnych, czego efektem było opracowanie i uchwalenie znacznej liczby programów rewitalizacji.

W części monitoringowej raportu przyjrzano się programom rewitalizacji we wszystkich polskich miastach, ze szczególnym uwzględnieniem planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Kolejna część, czyli „Spojrzenie w głąb”, ma charakter monograficzny i obejmuje cztery kluczowe zagadnienia, które były przedmiotem sesji tematycznych podczas V Kongresu Rewitalizacji „Systemy rewitalizacji w Polsce: blaski i cienie” (2018 r.). Są to: rewitalizacja centrów miast, kurczenie się polskich miast a rewitalizacja, rewitalizacja a mieszkalnictwo oraz rewitalizacja a odnowa wsi. Również w części monograficznej syntetycznie przedstawiono i podsumowano doświadczenia zgromadzone przez miasta pilotażowe i modelowe w ramach prowadzonych projektów rewitalizacyjnych.

POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu ZAMÓW wersję papierową

Mieszkalnictwo społeczne

mieszkalnictwo-spoleczne-raport-instytut rozwoju miast i regionow- obserwatorium polityki miejskiej

Redakcja: Muzioł-Węcławowicz, K. Nowak

Transport i mobilność miejska

okładka-raport o stanie polskich miast-transport i mobilność

Redakcja: J. Gadziński, E. Goras

Transport odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu miasta, która wykracza poza kwestie przemieszczania się. Realizowana polityka transportowa oddziałuje zarówno na środowisko, kształtowanie przestrzeni jak i jakości życia w mieście. Gwałtowny rozwój komunikacji samochodowej w ostatnich latach przyczynia się do występowania w miastach wielu negatywnych zjawisk, m.in. zanieczyszczenia powietrza, hałasu oraz kongestii. Wpływa także na degradację przestrzeni zajmowanej na potrzeby komunikacji samochodowej.

W ramach części monitoringowej zbadano politykę transportową w polskich samorządach lokalnych, m.in. została przeprowadzona identyfikacja stanu systemów miejskiego transportu publicznego, analizom poddano migracje wahadłowe związane z dojazdami do pracy, a także przyjrzano się bliżej problemom transportowym w ośrodkach funkcjonalnych.

Druga cześć raportu zatytułowana ,,spojrzenie w głąb” ma charakter problemowy. W ramach niej eksperci przyglądają się bliżej: zachowaniom transportowym w Polsce; kierunkom miejskiej polityki transportowej; miejskim inwestycjom z zakresu publicznego transportu zbiorowego; znaczeniu kolei w obsłudze komunikacyjnej aglomeracji miejskich; rowerom w miastach.

POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu ZAMÓW wersję papierową

Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych

Redakcja: K. Janas, W. Jarczewski

Aby miasta mogły się prawidłowo rozwijać, osiągać zamierzone cele i rozwiązywać pojawiające się problemy niezbędne jest przyjęcie odpowiedniego modelu zarządzania oraz współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego. Ważne w tym kontekście staje się zapewnienie rozwiązań organizacyjnych odpowiadającym dynamicznie zmieniającym się powiązaniom funkcjonalnym pomiędzy miastami centralnymi a ich otoczeniem.

Dlatego w pierwszej części raportu (Monitoring) przyjrzeliśmy się miejskim obszarom funkcjonalnym w zakresie: współpracy między samorządami, dostępności i integracji transportu publicznego oraz Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Przyjęta formuła badań powstała tak, aby dane mogły być zbierane systematycznie, a skonstruowane wskaźniki syntetyczne były porównywalne w jak najdłuższym okresie czasu.

Kolejna część ma charakter problemowy. W ramach niej podjęliśmy temat funkcjonowania partnerstw terytorialnych budowanych wokół środków zewnętrznych oraz zbadano opinie na temat dotychczasowej współpracy, możliwości jej kontynuacji oraz oczekiwań różnego rodzaju instrumentów. W publikacji znajdziecie Państwo również omówienie uwarunkowań prawnych współpracy międzysamorządowej.

POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Skrót cz. transportowej Wersja papierowa

Niskoemisyjność i efektywność energetyczna

Redakcja: Iwona Rackiewicz

Podobnie jak w Krajowej Polityce Miejskiej rozdzieliliśmy temat środowiska od niskoemisyjności poświęcając jej tym samym osobny raport. Podejście to ma u podstaw przyjęcie przez Unię Europejską dwóch tak zwanych pakietów klimatyczno-energetycznych, które zakładają w najbliższych latach dynamiczny spadek emisji gazów cieplarnianych, zużycia energii oraz poprawę efektywności energetycznej przy jednoczesnym zwiększaniu udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w ogólnym zużyciu energii. Wyzwania te koncentrują się przede wszystkim w miastach, wraz z ich obszarami funkcjonalnymi.

Aby w pełni poznać działania miast w temacie niskoemisyjności i efektywności energetycznej, w części monitoringowej raportu analizowane są plany gospodarki niskoemisyjnej oraz obecny poziom emisji gazów cieplarnianych i zużycie energii. Z kolei w części problemowej raportu podjęto analizę działań oraz planów samorządów na najbliższe lata w zakresie ograniczenia emisji i zużycia energii.

POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Skrót raportu ZAMÓW wersję papierową

Rozwój gospodarczy

Redakcja: Magdalena Dej

Miasta są miejscem koncentracji inwestycji oraz miejsc pracy. Ich rozwój, nie tylko największych ośrodków miejskich, ale wszystkich polskich miast, w tym tych najmniejszych, w sposób istotny przyczynia się do potencjału gospodarczego w skali regionalnej oraz całego kraju. Niniejszy raport jest pierwszą publikacją powstałą w ramach cyklu raportów tematycznych Obserwatorium Polityki Miejskiej.

W części monitoringowej staraliśmy się możliwie kompleksowo, a przy tym syntetycznie przedstawić kondycję gospodarczą wszystkich miast Polski. W badaniach odniesiono się do następujących zagadnień: przedsiębiorczość i rynek pracy, funkcje i specjalizacje ośrodków miejskich, zaawansowanie technologiczne firm i stopień oparcia na wiedzy ich działalności, strefy inwestycyjne.

Część druga raportu zatytułowana „Spojrzenie w głąb” ma charakter problemowy. Szczegółowo przeanalizowane zostały trzy zagadnienia, których znaczenie dla rozwoju gospodarczego miast w Polsce wydaje się nam współcześnie szczególnie istotne: roli lokomotyw gospodarczych w rozwoju społeczno-gospodarczym miast, a także szerzej – ich roli dla kondycji gospodarki krajowej, tworzeniu stref inwestycyjnych jako podstawie sukcesu społeczno-gospodarczego na szczeblu lokalnym, wreszcie – kwestii gospodarowania mieniem komunalnym jako podstawy stymulowania rozwoju gospodarczego przez władze lokalne.

POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu ZAMÓW wersję papierową

Ekspertyzy dotyczące KPM

Opracowania zawierają podsumowanie prac pięciu grup eksperckich działających w ramach przygotowań do Kongresu Polityki Miejskiej 2019 w Kielcach (14–15 listopada), w ramach i zgodnie z metodologią Krajowego Forum Miejskiego (UN-Habitat 2020).

W skład każdej grupy wchodziło ok. 10–15 osób reprezentujących uczelnie i instytucje badawcze, samorządy oraz organizacje pozarządowe. Dodatkowo pracom przyglądali się również przedstawiciele administracji rządowej, którzy mogli wyrażać swoje opinie względem zaprezentowanych efektów pracy grupowej.

wyzwania i rekomendacje- krajowa polityka miejska - raport

Raport tematycznych grup eksperckich Kongresu polityki miejskiej 2019.
Wyzwania i rekomendacje dla krajowej polityki miejskiej
Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa-Kraków 2020

Redakcja: R. Ryś, P. Górny, A. Sobol, A. Muzioł-Węcławowicz

Poszczególne części raportu odpowiadają wybranym do dyskusji w ramach Krajowego Kongresu Polityki Miejskiej 2019 obszarom tematycznym: kształtowaniu przestrzeni, transportowi i mobilności, mieszkalnictwu oraz środowisku i adaptacji do zmian klimatu.

W publikacji są przedstawione najważniejsze wyzwania i problemy polskich miast wraz przygotowanymi wstępnymi rekomendacjami.

POBIERZ: Raport (całość) Zamów: wersję papierową

Zał.1 Wstępna propozycja zakresu monitoringu mieszkaniowego w miastach
Zał 2.Wybrane przykłady innowacji w sferze usług mieszkaniowych

W kierunku nowej krajowej polityki miejskiej. Raport rekomendacyjny

Redakcja: K. Janas

Raport składa się z pięciu części. Pierwszy rozdział ma charakter wprowadzający i porządkujący kwestie definicyjne polityki miejskiej; zaproponowano w nim również ogólne podejście do tego zagadnienia. Na część drugą składa się lista argumentów przemawiających za zasadnością i potrzebą tworzenia i wdrażania krajowej polityki miejskiej w Polsce – nie jest to bowiem kwestia oczywista. Ponadto wyartykułowanie tych argumentów również może pomóc w procesie formułowania celów nowej KPM w Polsce. Kolejny, nieco obszerniejszy rozdział poświęcony został syntetycznemu przeglądowi realizacji dotychczasowej krajowej polityki miejskiej do roku 2023. W części czwartej przedstawiono elementy diagnozy najważniejszych uwarunkowań, które w znacznej mierze determinują dziś rozwój polskich miast. Diagnoza ta wskazuje również na konieczność terytorializacji nowej KPM – uwzględnienia specyfiki i różnic rozwojowych pomiędzy polskim miastami – nie tylko z uwagi na tak oczywiste cechy jak wielkość i ranga miasta, ale również położenie geograficzne i szersze uwarunkowania determinujące trajektorie rozwojowe miast. Na końcu zaproponowany został ogólny model i kierunki prowadzenia nowej KPM.

POBIERZ: Raport (całość)