Raporty o stanie polskich miast
Dowiedz się więcej o polityce miejskiej i jak polskie miasta radzą sobie w danym temacie. Każdy raport dostosowany jest do różnych potrzeb czytelników, dlatego składa się z trzech części, które można czytać osobno.
Pierwsza część raportu, zawierająca wnioski i rekomendacje, stanowi zarówno dobre wprowadzenie do problematyki raportu, jak i dogodny skrót opracowania. Część druga raportu, czyli monitoring, zawiera szczegółowe wyniki badań własnych, przede wszystkim ilościowych, oraz wnioski z analizy literatury i przedsięwzięć badawczych zrealizowanych przez inne instytucje i organizacje. Część trzecia, „Spojrzenie w głąb”, obejmuje wybrane zagadnienia z tematu raportu, które wymagają pogłębionej analizy eksperckiej.
Redakcja: B. Martela, P. Pistelok
Od kilku lat można zauważyć rosnące znaczenie partycypacji publicznej w dyskusji o mieście. Przeświadczenie, że mieszkańcy powinni być bezpośrednio i regularnie pytani o zdanie w sprawach dotyczących ich lokalnych społeczności, przestało być wyrażane jedynie przez organizacje społeczne i ruchy miejskie. Stało się czymś w gruncie rzeczy bezspornym, także dla władz miejskich i urzędników. Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR są jedną z prób odpowiedzi na pytanie dotyczące stopnia zakorzenienia się podejścia partycypacyjnego w polskich samorządach.
W części monitoringowej raportu poruszono zagadnienia związane z włączaniem mieszkańców w podejmowanie decyzji, współpracą samorządu z trzecim sektorem oraz informowaniem. „Spojrzenie w głąb” obejmuje zagadnienia związane z konsultacjami dokumentów planistycznych oraz budżetem obywatelskim.
POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Zamów wersję papierową
Redakcja: W. Jarczewski, A. Kułaczkowska
Krajowa Polityka Miejska 2023 (KPM) wskazuje rewitalizację jako jeden z dziesięciu wątków tematycznych niezwykle istotnych dla rozwoju polskich miast. W duchu tej idei uchwalona została Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, która nie tylko stworzyła nowe ramy do prowadzenia działań rewitalizacyjnych przez samorządy, ale też jednocześnie podkreśliła ważną rolę sfery społecznej w rewitalizacji. Wejście w życie ustawy dało samorządom nowe narzędzia do prowadzenia działań rewitalizacyjnych m.in. w postaci gminnego programu rewitalizacji czy specjalnej strefy rewitalizacji. Długo oczekiwana ustawa spowodowała wzrost zainteresowania tą problematyką w Polsce. Władze samorządowe dostrzegły, w kontekście obecnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej, możliwość sfinansowania tego procesu ze środków unijnych, czego efektem było opracowanie i uchwalenie znacznej liczby programów rewitalizacji.
W części monitoringowej raportu przyjrzano się programom rewitalizacji we wszystkich polskich miastach, ze szczególnym uwzględnieniem planowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych.
Kolejna część, czyli „Spojrzenie w głąb”, ma charakter monograficzny i obejmuje cztery kluczowe zagadnienia, które były przedmiotem sesji tematycznych podczas V Kongresu Rewitalizacji „Systemy rewitalizacji w Polsce: blaski i cienie” (2018 r.)
. Są to: rewitalizacja centrów miast, kurczenie się polskich miast a rewitalizacja, rewitalizacja a mieszkalnictwo oraz rewitalizacja a odnowa wsi. Również w części monograficznej syntetycznie przedstawiono i podsumowano doświadczenia zgromadzone przez miasta pilotażowe i modelowe w ramach prowadzonych projektów rewitalizacyjnych.
POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Zamów wersję papierową
Redakcja: Muzioł-Węcławowicz, K. Nowak
Od kilku lat można zauważyć rosnące znaczenie partycypacji publicznej w dyskusji o mieście. Przeświadczenie, że mieszkańcy powinni być bezpośrednio i regularnie pytani o zdanie w sprawach dotyczących ich lokalnych społeczności, przestało być wyrażane jedynie przez organizacje społeczne i ruchy miejskie. Stało się czymś w gruncie rzeczy bezspornym, także dla władz miejskich i urzędników. Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR są jedną z prób odpowiedzi na pytanie dotyczące stopnia zakorzenienia się podejścia partycypacyjnego w polskich samorządach.
W części monitoringowej raportu poruszono zagadnienia związane z włączaniem mieszkańców w podejmowanie decyzji, współpracą samorządu z trzecim sektorem oraz informowaniem. „Spojrzenie w głąb” obejmuje zagadnienia związane z konsultacjami dokumentów planistycznych oraz budżetem obywatelskim.
POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Zamów wersję papierową
Redakcja: J. Gadziński, E. Goras
Transport odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu miasta, która wykracza poza kwestie przemieszczania się. Realizowana polityka transportowa oddziałuje zarówno na środowisko, kształtowanie przestrzeni jak i jakości życia w mieście. Gwałtowny rozwój komunikacji samochodowej w ostatnich latach przyczynia się do występowania w miastach wielu negatywnych zjawisk, m.in. zanieczyszczenia powietrza, hałasu oraz kongestii. Wpływa także na degradację przestrzeni zajmowanej na potrzeby komunikacji samochodowej.
W ramach części monitoringowej zbadano politykę transportową w polskich samorządach lokalnych, m.in. została przeprowadzona identyfikacja stanu systemów miejskiego transportu publicznego, analizom poddano migracje wahadłowe związane z dojazdami do pracy, a także przyjrzano się bliżej problemom transportowym w ośrodkach funkcjonalnych.
Druga cześć raportu zatytułowana ,,spojrzenie w głąb” ma charakter problemowy. W ramach niej eksperci przyglądają się bliżej: zachowaniom transportowym w Polsce; kierunkom miejskiej polityki transportowej; miejskim inwestycjom z zakresu publicznego transportu zbiorowego; znaczeniu kolei w obsłudze komunikacyjnej aglomeracji miejskich; rowerom w miastach.
POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Zamów wersję papierową
Redakcja: K. Janas, W. Jarczewski
Aby miasta mogły się prawidłowo rozwijać, osiągać zamierzone cele i rozwiązywać pojawiające się problemy niezbędne jest przyjęcie odpowiedniego modelu zarządzania oraz współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego. Ważne w tym kontekście staje się zapewnienie rozwiązań organizacyjnych odpowiadającym dynamicznie zmieniającym się powiązaniom funkcjonalnym pomiędzy miastami centralnymi a ich otoczeniem.
Dlatego w pierwszej części raportu (Monitoring) przyjrzeliśmy się miejskim obszarom funkcjonalnym w zakresie: współpracy między samorządami, dostępności i integracji transportu publicznego oraz Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych. Przyjęta formuła badań powstała tak, aby dane mogły być zbierane systematycznie, a skonstruowane wskaźniki syntetyczne były porównywalne w jak najdłuższym okresie czasu.
Kolejna część ma charakter problemowy. W ramach niej podjęliśmy temat funkcjonowania
partnerstw terytorialnych budowanych wokół środków zewnętrznych oraz zbadano opinie na temat dotychczasowej współpracy, możliwości jej kontynuacji oraz oczekiwań różnego rodzaju instrumentów. W publikacji znajdziecie Państwo również omówienie uwarunkowań prawnych współpracy międzysamorządowej.
POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Skrót cz. transportowej Wersja papierowa
Redakcja: Iwona Rackiewicz
Podobnie jak w Krajowej Polityce Miejskiej rozdzieliliśmy temat środowiska od niskoemisyjności poświęcając jej tym samym osobny raport. Podejście to ma u podstaw przyjęcie przez Unię Europejską dwóch tak zwanych pakietów klimatyczno-energetycznych, które zakładają w najbliższych latach dynamiczny spadek emisji gazów cieplarnianych, zużycia energii oraz poprawę efektywności energetycznej przy jednoczesnym zwiększaniu udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w ogólnym zużyciu energii. Wyzwania te koncentrują się przede wszystkim w miastach, wraz z ich obszarami funkcjonalnymi.
Aby w pełni poznać działania miast w temacie niskoemisyjności i efektywności energetycznej, w części monitoringowej raportu analizowane są plany gospodarki niskoemisyjnej oraz obecny poziom emisji gazów cieplarnianych i zużycie energii. Z kolei w części problemowej raportu podjęto analizę działań oraz planów samorządów na najbliższe lata w zakresie ograniczenia emisji i zużycia energii.
POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Zamów wersję papierową
Redakcja: Magdalena Dej
Miasta są miejscem koncentracji inwestycji oraz miejsc pracy. Ich rozwój, nie tylko największych ośrodków miejskich, ale wszystkich polskich miast, w tym tych najmniejszych, w sposób istotny przyczynia się do potencjału gospodarczego w skali regionalnej oraz całego kraju. Niniejszy raport jest pierwszą publikacją powstałą w ramach cyklu raportów tematycznych Obserwatorium Polityki Miejskiej.
W części monitoringowej staraliśmy się możliwie kompleksowo, a przy tym syntetycznie przedstawić kondycję gospodarczą wszystkich miast Polski. W badaniach odniesiono się do następujących zagadnień: przedsiębiorczość i rynek pracy, funkcje i specjalizacje ośrodków miejskich, zaawansowanie technologiczne firm i stopień oparcia na wiedzy ich działalności, strefy inwestycyjne.
Część druga raportu zatytułowana „Spojrzenie w głąb” ma charakter problemowy. Szczegółowo przeanalizowane zostały trzy zagadnienia, których znaczenie dla rozwoju gospodarczego miast w Polsce wydaje się nam współcześnie szczególnie istotne: roli lokomotyw gospodarczych w rozwoju społeczno-gospodarczym miast, a także szerzej – ich roli dla kondycji gospodarki krajowej, tworzeniu stref inwestycyjnych jako podstawie sukcesu społeczno-gospodarczego na szczeblu lokalnym, wreszcie – kwestii gospodarowania mieniem komunalnym jako podstawy stymulowania rozwoju gospodarczego przez władze lokalne.
POBIERZ: Raport (całość) Skrót raportu Zamów wersję papierową
Raporty grup eksperckich
Opracowania zawierają podsumowanie prac pięciu grup eksperckich działających w ramach przygotowań do Kongresu Polityki Miejskiej 2019 w Kielcach (14–15 listopada), w ramach i zgodnie z metodologią Krajowego Forum Miejskiego (UN-Habitat 2020).
W skład każdej grupy wchodziło ok. 10–15 osób reprezentujących uczelnie i instytucje badawcze, samorządy oraz organizacje pozarządowe. Dodatkowo pracom przyglądali się również przedstawiciele administracji rządowej, którzy mogli wyrażać swoje opinie względem zaprezentowanych efektów pracy grupowej.
W kierunku nowej krajowej polityki miejskiej. Raport rekomendacyjny
Redakcja: K. Janas
Raport składa się z pięciu części. Pierwszy rozdział ma charakter wprowadzający i porządkujący kwestie definicyjne polityki miejskiej; zaproponowano w nim również ogólne podejście do tego zagadnienia. Na część drugą składa się lista argumentów przemawiających za zasadnością i potrzebą tworzenia i wdrażania krajowej polityki miejskiej w Polsce – nie jest to bowiem kwestia oczywista. Ponadto wyartykułowanie tych argumentów również może pomóc w procesie formułowania celów nowej KPM w Polsce. Kolejny, nieco obszerniejszy rozdział poświęcony został syntetycznemu przeglądowi realizacji dotychczasowej krajowej polityki miejskiej do roku 2023. W części czwartej przedstawiono elementy diagnozy najważniejszych uwarunkowań, które w znacznej mierze determinują dziś rozwój polskich miast. Diagnoza ta wskazuje również na konieczność terytorializacji nowej KPM – uwzględnienia specyfiki i różnic rozwojowych pomiędzy polskim miastami – nie tylko z uwagi na tak oczywiste cechy jak wielkość i ranga miasta, ale również położenie geograficzne i szersze uwarunkowania determinujące trajektorie rozwojowe miast. Na końcu zaproponowany został ogólny model i kierunki prowadzenia nowej KPM.
POBIERZ: Raport (całość)
