Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej

https://doi.org/10.51733/opm.2023.18

Raport w punktach

Problematykę badawczą niniejszego opracowania stanowi polityka rowerowa polskich miast – definiowana jako określony i systematyczny sposób postępowania wyrażony w dokumencie lub zespole dokumentów identyfikujących określone wyzwania, wskazujących cele i sposoby ich osiągania, jego wyniki oraz kryteria ewaluacji.
• Celem pracy jest identyfikacja dokumentów deklarowanych jako polityki rowerowe oraz ocena wybranych polityk w kontekście ich formalnego umocowania, merytoryki, spójności i możliwości uzyskania rezultatów.
• Badano deklaracje miast co do posiadania dokumentów, sposób rozumienia polityki rowerowej w miastach, praktykę, a także ewentualne powiązania praktyki (efektów polityki) z deklarowanymi dokumentami (lub ich brak). Zagadnienie to omówiono w kontekście założeń, narzędzi realizacji, infrastruktury dla rowerzystów i udziału roweru w podziale zadań przewozowych. Głównymi technikami badawczymi były: ankieta oraz kwerenda materiałów zastanych (czyli przekazanych nam dokumentów). Znaczącą rolę odegrały również wizje lokalne przeprowadzone przez autora w wybranych miastach. Pomocniczo korzystano też z innych niż kwestionariusze źródeł (Biuletyny Informacji Publicznej, oficjalne strony urzędów, badania własne itp.).
• Analiza nadesłanych kwestionariuszy, wypełnionych i przesłanych przez 510 miast, pozwoliła zbadać, które miasta deklarują posiadanie jakichkolwiek dokumentów związanych z polityką transportową, a wśród nich zidentyfikować miasta deklarujące posiadanie polityki rowerowej oraz wskazać, jak ją rozumieją i co z niej wynika.
• Dzięki uzyskanym odpowiedziom możliwe było poznanie długości poszczególnych elementów różnego rodzaju infrastruktury rowerowej w miastach i sprawdzenie czy miasta prowadziły tzw. Kompleksowe Badania Ruchu (KBR), wskazujące, jaki odsetek podróży w mieście odbywa się na rowerze. • Generalny Pomiar Ruchu nie jest badaniem pozwalającym uzyskać miarodajne dane dotyczące struktury ruchu w mieście i nie był rozpatrywany. Wyrywkowo analizowano dane z liczników automatycznych ruchu rowerowego (w celu ilustracji trendów wieloletnich) oraz badania ręczne prowadzone przez niektóre miasta.
• Udało się w kilku przypadkach wychwycić potencjalne związki przyczynowo-skutkowe (lub ich brak) między deklarowanymi zamierzeniami, podjętymi działaniami oraz ich rezultatami.
• Dokumenty analogiczne do wskazanych przez piętnaście miast jako „polityka rowerowa” mają też inne miasta (np. Warszawa, Kołobrzeg i Kraków), które nie zadeklarowały takiej polityki – one również zostały przeanalizowane.
• Podjęta próba analizy spójności dokumentów (standardów, polityk rowerowych, dokumentów planistycznych) wykazała rozbieżności na poziomie terminologii, brak spełniania parametrów wynikających z deklarowanych standardów, a nawet działania (inwestycje) niewynikające z planów. Trudno jednak o jednoznaczną, ilościową diagnozę ze względu na zróżnicowanie analizowanych dokumentów.
• Część dokumentów („polityk rowerowych”) wskazywało jako cel osiągnięcie konkretnego poziomu udziału ruchu rowerowego (5% podróży we Włocławku, 15% we Wrocławiu, Lublinie i Dąbrowie Górniczej). W przypadku Wrocławia nie udało się go osiągnąć, co wiadomo z Kompleksowych Badań Ruchu (Wykonanie kompleksowych… 2018), zaś w pozostałych nie wykonano KBR. Część dokumentów wskazuje konkretne inwestycje – w zbadanych przypadkach nie zostały one zrealizowane w wyznaczonym czasie i zakresie.
• Status standardów i ich aktualność zostały szczegółowo przeanalizowane. Wykryto błędy, niezgodności z prawem, a nawet promowanie rozwiązań w oczywisty sposób zagrażających bezpieczeństwu użytkowników, co podważa sens takich narzędzi.
• W kontekście dostępności dworców kolejowych i centrów miast analiza dokumentów i badania własne przyniosły wyłącznie wyniki anegdotyczne (np. droga dla rowerów prowadzi wprost na perony dworców w Starym Sączu i Krakowie).
• Odpowiedzi dotyczące kontrapasów i kontraruchu wykazały niewielki stopień stosowania tych rozwiązań w skali Polski (ponad 70% ich długości znajduje się w zaledwie 5 miastach).
• Wiele miast nie potrafi podać długości infrastruktury przyjaznej dla rowerzystów, którą wybudowało. Na przykład spośród dużych miast, które zwróciły ankiety, 10,35% nie potrafiło podać długości dróg dla rowerów, a 37,93% nie było w stanie podać długości stref „Tempo 30”. W przypadku 154 miast średnich jest to odpowiednio około 8,5% i 55%, a małych 20% i 45%. Część deklaracji okazała się nieprawdziwa. Pozyskane dane są rozbieżne z danymi Głównego Urzędu Statystycznego (GUS).
• Miasta nie korzystają ze sprawdzonych wzorców i narzędzi lub korzystają z nich nieudolnie.
• Przykład Gdańskiego Rowerowego Projektu Inwestycyjnego (GEF) realizowanego w latach 2002–2006, którego metodyka zastosowana w kilku innych miastach przyniosła powtarzalne rezultaty, nie jest wykorzystywany.
• Potencjalne zagrożenie dla upowszechniania roweru jako środka transportu stanowi nowelizacja przepisów Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, która wprowadziła trzecią kategorię uczestników ruchu drogowego, czyli użytkowników urządzeń wspomagających ruch – ale także niskiej jakości wytyczne rządowe i błędy oraz braki w rozporządzeniach.
• Nie wykorzystano szans wynikających z nowelizacji rozporządzeń – po siedmiu latach obowiązywania regulujących go przepisów zaledwie kilkanaście miast w Polsce stosuje tzw. kontraruch rowerowy.
• W przypadku najbardziej zaawansowanych miast barierą jest brak oprzyrządowania ustawowego ułatwiającego lub umożliwiającego inwestycje rowerowe (tzw. „specustawy rowerowej”).

Liczby:
• Zaledwie 16,7% miast (37 z 222) dysponujących jakimikolwiek dokumentami zadeklarowało posiadanie standardów dla infrastruktury rowerowej (w tym dwa błędnie, większość nieaktualne, inne niż wskazane lub bez prawidłowego umocowania formalnego, a kolejne posiadało standardy rowerowe, ale nie zadeklarowało tego dokumentu). • Zaledwie 22 miasta zadeklarowały, że zrealizowano w nich Kompleksowe Badania Ruchu – udział roweru we wszystkich podróżach ogółem waha się w nich od zera do 8,4%, a wzrost udziału roweru w podróżach w kolejnych KBR – od 43% do ok. 200%.
• Według stanu na grudzień 2021 r. funkcjonowanie roweru publicznego zadeklarowało 86 miast, w 70 jest ono finansowane przez gminę, a w 17 – z innego źródła (jedno miasto zadeklarowało dwa różne systemy; ta liczba się zmienia – już w 2022 r. w 4 dużych miastach pojawił się komercyjny operator udostępniający rowery).
• Analiza KBR i innych badań ruchu wykazała niewielki wpływ funkcjonowania roweru publicznego („miejskiego”) na wzrost ruchu rowerowego.
• Zgodnie z nadesłanymi kwestionariuszami dokumenty związane z polityką rowerową przyjęto w 15 ośrodkach, z czego w 7 uchwałą rady miasta o nazwie „Polityka rowerowa”. W kolejnych były to uchwały Rady Miasta pod innymi nazwami lub zarządzenia prezydenta. Rzeczywista liczba jest trudna do zweryfikowania ze względu na rozbieżności merytoryczne.
• Łączna zadeklarowana przez miasta długość dróg dla rowerów oraz dróg rowerowych wynosi 8409,404 km zaś pasów ruchu dla rowerów – 1478,885 km.
• Łączna zadeklarowana długość stref ograniczonej prędkości („Tempo 30” lub stref zamieszkania) wyniosła 5285,388 km, a kontrapasów i kontraruchu rowerowego – 402,373 km.
• Długość dróg dla rowerów stanowi ok. 13,08% długości dróg publicznych w miastach („gęstość”), przy czym w miastach dużych (powyżej 100 tys. mieszkańców) jest to 20,64%, a w małych (mniej niż 20 tys. mieszkańców) – zaledwie 7,42%. Pozyskane dane służące do analizy są często niespójne ze statystyką GUS, a ujawnione wartości procentowe należy traktować jako szacunkowe (także ze względu na oczywiste błędy wykryte w niektórych ankietach) i jako punkt wyjścia do pogłębionych analiz w przyszłości. Aż 70% długości tzw. kontrapasów i kontraruchu, umożliwiających dwukierunkowy ruch rowerów w ulicach jednokierunkowych, skupia się w zaledwie 5 miastach. Nie wszystkie miasta podały dane, zwłaszcza strefy ograniczonej prędkości są niedoszacowane ze względu na brak odpowiedzi. Porównanie deklaracji z kwestionariuszy z danymi GUS wykazało niewytłumaczalne rozbieżności.

Literatura

Audyty, b.d. Dostępne na: https://ztp.krakow.pl/rower/audyty [data dostępu: 23.08.2022].
Badania ruchu, 1.07.2021. Dostępne na: https://www.wroclaw.pl/m8681/rower-badania-ruchu [data
dostępu: 18.08.2022].
Beim M., Mazur B., Pistelok P., 2023, Zrównoważona mobilność, Badania Oberwatorium Polityki
Miejskiej, Instytut Rozwoju Miast i Regionów [w przygotowaniu].
Cielecki A., Dąbrowska-Loranc M., Łukasiewicz M., Skoczyński P., Urban R., Zalewski A., Zamana J.,
Zielińska A., 2019, Wytyczne organizacji bezpiecznego ruchu rowerowego. Katalog przykładowych
rozwiązań infrastruktury dla rowerzystów, Ministerstwo Infrastruktury, Sekretariat Krajowej Rady
Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Warszawa. Dostępne na: https://www.krbrd.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/KATALOG-przykladowych-rozwiazan-infrastruktury-dla-rowerzystow.pdf
[data dostępu: 29.08.2022].
C.R.O.W., 1999, Postaw na rower. Podręcznik projektowania przyjaznej dla rowerów infrastruktury,
C.R.O.W., ZG Polski Klub Ekologiczny, Kraków. Dostępne na: http://public.siskom.waw.pl/humptyangel/PAFW_SL/Postaw_na_rower_CROW.pdf [data dostępu: 08.08.2022].
Dąbrowska-Loranc M., Cielecki A., Zalewski A., Zielińska A., 2019, Infrastruktura dla poprawy bezpieczeństwa rowerzystów, [w:] Dąbrowska-Loranc M., Cielecki A., Jasiński A., Skoczyński P., Zalewski A., Zielińska A., 2019, Wytyczne organizacji bezpiecznego ruchu rowerowego. Podręcznik, Ministerstwo Infrastruktury, Sekretariat Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Warszawa.
Dostępne na: https://www.krbrd.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Wytyczne-organizacji-
-bezpiecznego-ruchu-rowerowego-Podrecznik.pdf [data dostępu: 23.08.2022].
Dąbrowska-Loranc M., Cielecki A., Jasiński A., Skoczyński P., Zalewski A., Zielińska A., 2019, Wytyczne
organizacji bezpiecznego ruchu rowerowego. Podręcznik, Ministerstwo Infrastruktury, Sekretariat
Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Warszawa. Dostępne na: https://www.krbrd.
gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Wytyczne-organizacji-bezpiecznego-ruchu-rowerowego-
-Podrecznik.pdf [data dostępu: 23.08.2022].
Dudek D., Ostaszewski P., 2020, Pomiary ruchu rowerowego 2020, Simrun, Warszawa. Dostępne
na: https://um.warszawa.pl/documents/61166/28937564/Pomiary-ruchu-rowerowego-2020-w-
-Warszawie-raport.pdf/2c0e6296-c77b-786d-93e3-13bcbf80f428?t=1634497641615 [data dostępu:
18.08.2022].
Dye T.R., 2014, Understanding public policy, Pearson Education Limited, Harlow.
Gadziński J., Goras E., 2019, Jak zmieniła się codzienna ruchliwość mieszkańców polskich miast? 50 lat
badań zachowań transportowych ludności w Polsce, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, 22 (4),
8–24. Dostępne na: https://www.ejournals.eu/pliki/art/17733 [data dostępu: 18.08.2022].
Gdańsk Cycling Infrastructure Project, b.d. Dostępne na: https://www.thegef.org/projects-operations/
projects/1279 [data dostępu: 01.08.2022].
Góralski P., Romaniak G., Sapoń P., Szpórnóg M., Ściga S., Wiertel B., 2021, Pomiary Ruchu Rowerowego 2021, Via Vistula, Zarząd Dróg Miejskich m.st. Warszawy, Warszawa. Dostępne na: https://
um.warszawa.pl/documents/61166/47755137/Pomiary+ruchu+rowerowego+2021.pdf/270bb56d-
-792b-00cb-82b8-bca2a12ed911?t=1648817005512 [data dostępu: 18.08.2022].
Grupa Doradcza Południe sp. z o.o., b.d., Strategia rozwoju elektromobilności dla Gminy Stary Sącz
na lata 2020–2035, projekt. Dostępne na: http://img.iap.pl/s/114/7856/Edytor/zalacznik_nr_1__
Projet_dokumentu_strat__elektromobiln__Stary_Sacz (2).pdf [data dostępu: 18.08.2022].
Harms L., Kansen M., 2018, Cycling Facts, Ministry of Infrastructure and Water Management. Dostępne na: https://english.kimnet.nl/binaries/kimnet-english/documenten/publications/2018/04/06/
cycling-facts/Cycling+facts.pdf [data dostępu: 01.08.2022].
Hyła M., 1996, Miasta dla rowerów, nie dla samochodów, Zielone Brygady, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków.
Hyła M., 2006, Rowerowy Gdańsk, rowerowa Polska. Gdański rowerowy projekt inwestycyjno-promocyjny, Polski Klub Ekologiczny. Dostępne na: http://rowery.org.pl/Rowerowy_Gdansk.pdf [data
dostępu: 09.08.2022].
Hyła M., 2021, Nowelizacja ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania
i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, Krajowa Polityka Miejska 2030, karta rozwiązania. Dostępne na: https://kongres.miasta.pl/wp-content/uploads/2021/06/T.01b-1_ROZWI%C4%84ZANIE.pdf [data dostępu: 23.08.2022].
Integracja transportu zbiorowego z transportem indywidualnym w Gminie Skawina w relacji z KROF, b.d. Dostępne na: https://mapadotacji.gov.pl/projekty/761836 [data dostępu: 29.08.2022].
Kompleksowe Badanie Ruchu Kielce 2015. Raport końcowy, 2015. Dostępne na: https://docplayer.pl/
26553723-Kompleksowe-badanie-ruchu-kielce-2015-raport-z-badan.html [data dostępu: 01.12.2022].
Kompowski A., 16.04.2012, Tak wyglądały drogi rowerowe w… przedwojennym Poznaniu!, Sport.pl.
Dostępne na: https://www.sport.pl/msrowery/7,105126,11543396,tak-wygladaly-drogi-rowerowe-w-przedwojennym-poznaniu.html [data dostępu: 01.08.2022].
Kostelecka A., Kulpa T., 2016, Warszawskie Badanie Ruchu 2015 wraz z opracowaniem modelu ruchu. Synteza, Sopot–Kraków–Warszawa. Dostępne na: https://transport.um.warszawa.pl/documents/62470/8560273/WBR_2015_SYNTEZA_POL.pdf/e845cef6-5f42-76a6-d2b8-50b83e486f2c?t=1634498737045 [data dostępu: 18.08.2022].
Krych A., 2019, Energochłonność jako kryterium optymalizacji miejskiego transportu publicznego, Transport Miejski i Regionalny, 6, 10–18. Dostępne na: https://bibliotekanauki.pl/articles/192699.pdf
[data dostępu: 01.08.2022].
Mapa liczydeł rowerowych, b.d. Dostępne na: http://rowersieliczy.lodz.pl [data dostępu: 16.06.2022].
Miejskie Centrum Integracji Transportu Jaworzno z integracją dróg dla rowerów i systemem roweru miejskiego, b.d. Dostępne na: https://mapadotacji.gov.pl/projekty/768047 [data dostępu: 18.08.2022].
Mobilität in Berlin: Die Verkehrswende gewinnt an Fahrt, komunikat prasowy, 13.03.2020. Dostępne
na: https://www.berlin.de/sen/uvk/presse/pressemitteilungen/2020/pressemitteilung.906382.
php [data dostępu: 04.08.2022].
Otto-Duszczyk P., 2020, Uchwały kierunkowe – sposób na wyrażenie opinii czy narzędzie nacisku?,
GazetaPrawna.pl. Dostępne na: https://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/artykuly/1487709,uchawla-kierunkowa-gmina-miasto.html [data dostępu: 30.12.2022]
PBS DGA sp. z o.o., UM Gdańsk, 2009, Kompleksowe badania ruchu na terenie miasta Gdańska 2009.
Raport V. Opracowanie wyników KBR 2009, Sopot–Warszawa [pdf w archiwum autora].
PBS sp. z o.o., 2018, Raport z badania natężenia ruchu rowerowego w Krakowie – 2018, Sopot. Dostępne
na: https://www.bip.krakow.pl/plik.php?zid=220207&wer=0&new=t&mode=shw [data dostępu:
23.08.2022].
Pomiary natężenia ruchu rowerowego na 10 skrzyżowaniach we Wrocławiu w 2018 r., b.d. Dostępne
na: https://www.wroclaw.pl/files/Mapa%20Rowerowa/Badania%20ruchu%202018.pdf [data dostępu: 18.08.2022].
Pomiary natężenia ruchu rowerowego w latach 2015–2018, b.d. Dostępne na: https://www.bip.krakow.
pl/?dok_id=71504 [data dostępu: 18.08.2022].
Pomiary ruchu, b.d. Dostępne na: https://um.warszawa.pl/waw/rowery/pomiary-ruchu [data dostępu: 18.08.2022].
Pomiary ruchu rowerowego, b.d. Dostępne na: https://ztp.krakow.pl/rower/pomiary-ruchu-rowerowego [data dostępu: 23.08.2022].
Pomiary ruchu rowerowego 2020 – jednoślady w cieniu pandemii, b.d. Dostępne na: https://um.warszawa.pl/waw/rowery/-/pomiary-ruchu-rowerowego-2020-1 [data dostępu: 17.08.2022].
Poważny wypadek na Velostradzie, 13.04.2021. Dostępne na: https://jaw.pl/2021/04/powazny-wypadek-na-velostradzie [data dostępu: 18.08.2022].
Punkty pomiaru ruchu rowerowego na obszarze Gdańska, b.d. Dostępne na: https://rowerowygdansk.
pl/pomiar-ruchu [data dostępu: 23.08.2022].
Referendum lokalne 25 maja 2014 r., b.d. Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=60751
[data dostępu: 08.08.2022].
Rowerowy Wrocław, 26.11.2020, wpis na portalu Facebook. Dostępne na: https://www.facebook.
com/rowerowy.wroclaw/posts/3603005059719937 [data dostępu: 18.08.2022].
Szarfenberg R., 2016, Polityka publiczna – zagadnienia i nurty teoretyczne, Studia z Polityki Publicznej,
9 (6), 45–75. Dostępne na: https://econjournals.sgh.waw.pl/KSzPP/article/download/912/811/
[data dostępu: 01.08.2022].
Theim J., Hanelik M., Maćkowiak A., Cieszyńska J., Kempa B., Wiaderny H., Bujko J., Rusin M., Seftel
B., 2011, Kompleksowe Badania Ruchu – Wrocław 2010. Zeszyt 2 – badanie gospodarstw domowych
oraz preferencji, Biuro Inżynierii Transportu, Pentor Research International, Poznań. Dostępne na:
https://bip.um.wroc.pl/attachments/download/32698 [data dostępu: 30.12.2022].
The Bicycle Account 2018. Copenhagen. City of Cyclists, 2019, The City of Copenhagen, Kopenhaga.
Dostępne na: https://cyclingsolutions.info/wp-content/uploads//2020/12/CPH-Bicycle-Account-2018.pdf [data dostępu: 01.08.2022].
Weryfikacja badań zachowań komunikacyjnych przeprowadzanych w ramach KBR z 2013 roku (próba
1000). Raport z badania, 2018, Wołkiewicz. Realizacja badań marketingowych i społecznych, Sopot.
Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/plik.php?zid=233785&wer=0&new=t&mode=shw [data
dostępu: 24.04.2023].
Wykonanie kompleksowych badań ruchu we Wrocławiu i otoczeniu – KBR 2018. Raport z realizacji etapu V, 2018, plik: Etap VI_Raport – Podsumowanie wyników.pdf, rys. 8, s. 11; wykonawca: LBC, NPW
we współpracy z miastem Wrocław. Dostępne na: https://bip.um.wroc.pl/attachments/download/75761 [data dostępu: 30.08.2022].
Wyniki badań zachowań komunikacyjnych. Dostępne na: http://bip.um.szczecin.pl/chapter_11124.
asp?soid=2C19A077C8BE419985E3622664C0AA8D [data dostępu: 25.08.2022].
Velostrada Od.Nowa – Niebezpieczny zakręt poprawiony po głosach rowerzystów, 31.03.2022, https://
jaw.pl/2022/03/velostrada-od-nowa-niebezpieczny-zakret-poprawiony-po-glosach-rowerzystow/
[data dostępu: 18.08.2022].
Veturilo – podsumowanie sezonu 2019, 05.12.2019. Dostępne na: https://veturilo.waw.pl/veturilo-podsumowanie-sezonu-2019 [data dostępu: 18.08.2022].
Via Vistula, b.d., Gdańskie Badania Ruchu 2016, broszura informacyjna, projekt zrealizowany na zlecenie miasta Gdańsk przez firmę Via Vistula. Dostępne na: https://www.brg.gda.pl/attachments/
article/243/wyniki-gdanskich-badan-ruchu-2016-broszura.pdf [data dostępu: 27.12.2022]
Zalewski A., 2012, Prognozowanie turystycznego ruchu rowerowego, Zeszyty Naukowo-Techniczne
SITK RP, oddział w Krakowie, 2 (98), 239–249.
Akty prawne i dokumenty miejskie
Brzeziński A., Dobrosielski M., Dybicz T., Jesionkiewicz-Niedzińska K., Rezwow-Mosakowska M.,
Rogala A., Szagała P., Szymański Ł., Włodarek P., 2013, Program rozwoju tras rowerowych Warszawy do roku 2020. Raport końcowy, Biuro projektowo-konsultingowe TransEko sp.j., Warszawa.
Dostępne na: https://transport.um.warszawa.pl/-/programy-rozwoju-infrastruktury-rowerowej
[data dostępu: 17.08.2022].
Hyła M., 2019, Studium podstawowych tras rowerowych m. Krakowa – aktualizacja. Pracownia Edukacji
Marcin Hyła. Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=124360 [data dostępu: 18.08.2022].
Koncepcja rozwoju systemu rowerowego na terenie KROF. Załącznik 3 – Standardy wykonawcze jakim powinna odpowiadać infrastruktura rowerowa na terenie Krakowskiego Obszaru Funkcjonalnego, b.d. Dostępne na: https://metropoliakrakowska.pl/wp-content/uploads/2018/11/
Za%C5%82%C4%85cznik-3-Standardy-wykonawcze-jakim-powinna-odpowiada%C4%87-infrastruktura-rowerowa-na-terenie-Krakowskiego-Obszaru-Funkcj1-1.pdf [data dostępu: 02.09.2022].
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, 2022, Krajowa Polityka Miejska 2030. Uchwała nr 136
Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2022 r. w sprawie przyjęcia Krajowej Polityki Miejskiej 2030
(M.P. 2022 poz. 746).
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), 2022 Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania
Odporności, Warszawa. Dostępne na: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/109762/
KPO.pdf [data dostępu: 08.08.2022].
Nykamowicz T., 2011, Studium Głównych Tras Rowerowych miasta Dąbrowa Górnicza. Dostępne na:
https://docplayer.pl/8365261-Studium-glownych-tras-rowerowych-miasta-dabrowa-gornicza.
html [data dostępu: 05.09.2011].
Obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 maja 2020 r. o sprostowaniu błędu (Dz.U. z 2020 r.
poz. 862). Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200000862/O/
D20200862.pdf [data dostępu: 23.08.2022].
Polityka Transportowa dla m.st. Warszawy. Uchwała Rady Miasta Warszawy nr XXVI/193/95 z 27 listopada 1995 r. Dostępne na: http://zm.org.pl/?a=polityka_transportowa_95 [data dostępu: 08.08.2022].
Polityka Transportowa dla Miasta Łodzi. Uchwała nr LI/528/97 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 29 stycznia 1997 r. Dostępne na: https://bip.uml.lodz.pl/files/bip/public/rada_miejska/interpelacje/7/02_528.
pdf [data dostępu: 02.09.2022].
Rowery, standardy rowerowe stowarzyszenia Metropolia Krakowska (zadeklarowane przez m. Skawina), b.d. Dostępne na: https://metropoliakrakowska.pl/sektory/transport-i-mobilnosc/rowery#Standardy%20rowerowe [data dostępu: 02.09.2022].
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 lipca 2015 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz.U. z 2015 r.,
poz. 1314).
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 3 sierpnia 2012 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. z 2012 r. poz. 997).
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 19 lipca 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania
na drogach (Dz.U. z 2013 r. poz. 891).
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. z 1999 r.
nr 43, poz. 430).
Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury i Rozwoju oraz Spraw Wewnętrznych z dnia 3 lipca 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1313).
Rozporządzenie Ministrów Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 19 lipca 2013 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania
na drogach (Dz.U. z 2013 r., poz. 891).
Rozporządzenie Ministrów Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych z dnia 24 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie znaków i sygnałów drogowych
(Dz.U. z 2013 r., poz. 890).
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz
niektórych innych ustaw (Druk nr 3896).
Chojnacka K., 2018, Standardy i wytyczne kształtowania infrastruktury rowerowej, b.d. Dostępne na:
https://bip.metropoliagzm.pl/artykul/34552/125426/standardy-i-wytyczne-ksztaltowania-infrastruktury-rowerowej [data dostępu: 02.09.2022].
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku. Uchwała nr 105 Rady Ministrów
z dnia 24 września 2019 r. Dostępne na: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WP20190001054/O/M20191054.pdf [data dostępu: 08.08.2022].
Uchwała nr 1/17 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 3 stycznia 2017 r. w sprawie zatwierdzenia Koncepcji Budowy Zintegrowanej Sieci Tras Rowerowych, Biegowych oraz Narciarskich
Tras Biegowych w Województwie Małopolskim. Dostępne na: https://bip.malopolska.pl/umwm,a,1279651,uchwala-nr-117-zarzadu-wojewodztwa-malopolskiego-z-dnia-3-stycznia-2017-r-w-
-sprawie-zatwierdzenia-ko.html [data dostępu: 17.08.2022].
Uchwała nr 1385/14 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 4 grudnia 2014 r. w sprawie wyboru
do dofinansowania projektu nr MRPO.09.03.00-12-117/14 pn. Opracowanie Koncepcji Programowej
budowy I etapu zintegrowanej sieci tras rowerowych w Województwie Małopolskim, złożonego
przez Województwo Małopolskie znajdującego się w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych
Projektów Kluczowych w ramach Działania 9.3 Przygotowanie inwestycji strategicznych Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013 (MRPO). Dostępne na: https://bip.
malopolska.pl/umwm,a,1002550,uchwala-nr-138514-zarzadu-wojewodztwa-malopolskiego-z-dnia-
-4-grudnia-2014-roku-w-sprawie-wyboru-do-d.html [data dostępu: 17.08.2022].
Uchwała nr 171/15 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 17 lutego 2015 roku w sprawie
realizacji Projektu pt. „Opracowanie Koncepcji Programowej budowy I etapu zintegrowanej
sieci tras rowerowych w Województwie Małopolskim” w ramach Osi Priorytetowej 9. Pomoc
Techniczna, Działanie 9.3 Przygotowanie inwestycji strategicznych Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007–2013. Dostępne na: https://bip.malopolska.pl/umwm,a,1028740,uchwala-nr-17115-zarzadu-wojewodztwa-malopolskiego-z-dnia-17-lutego-2015-roku-w-sprawie-realizacji-p.html [data dostępu: 17.08.2022].
Uchwała nr 3597/VI/21 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 20 kwietnia 2021 r. w sprawie
przyjęcia Standardów projektowych i wykonawczych dla infrastruktury rowerowej województwa
dolnośląskiego. Dostępne na: https://bip.dolnyslask.pl/a,120717,uchwala-nr-3597vi21-zarzadu-wojewodztwa-dolnoslaskiego-z-dnia-20-kwietnia-2021-r-w-sprawie-przyjecia.html [data dostępu:
24.08.2022].
Uchwała nr XXII/146/91 Rady Miejskiej Poznania z dnia 26 marca 1991 r. w sprawie dróg rowerowych.
Dostępne na: https://bip.poznan.pl/bip/uchwaly/uchwala-nr-xxii-146-91-z-dnia-1991-03-26,8543
[data dostępu: 01.08.2022].
Uchwała Rady Miasta Krakowa nr LXX/468/93 z 8 stycznia 1993 r. Dostępne na: https://www.bip.
krakow.pl/_inc/rada/uchwaly/shw_pdf.php?id=3809 [data dostępu: 30.05.2022].
Uchwała Rady Miejskiej Wrocławia XXVII/293/96 z dnia 20 czerwca 1996 roku w sprawie Programu
Rozwoju Tras Rowerowych we Wrocławiu w latach 1996–1999. Dostępne na: https://baw.um.wroc.
pl/UrzadMiastaWroclawia/document/34566/Uchwala-XXVII_293_96 [data dostępu: 19.02.2023].
Ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2011 r. nr 92, poz. 530).
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 1997 r. nr 98, poz. 602 ze zm).
Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz.U. z 2011 r. nr 5, poz. 13
ze zm.).
Ustawa z dnia 30 marca 2021 r. o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 720).
Zarządzenie nr 2103/2004 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 26 listopada 2004 r. w sprawie wprowadzenia do stosowania „Standardów technicznych dla infrastruktury rowerowej Miasta Krakowa”.
Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/zarzadzenia/2004/2103/X19BS19fNTg1Mg==/w_sprawie_wprowadzenia_do_stosowania__Standardow_technicznych_dla_infrastruktury_rowerowej_Miasta_Krakowa_.pdf [data dostępu: 17.08.2022].
Zarządzenie nr 2376/2019 Prezydenta Miasta Krakowa w sprawie powołania Zespołu Zadaniowego
ds. niechronionych uczestników ruchu w Mieście Krakowie z 20.09.2019 z późn. zm. Dostępne
na: https://bip.krakow.pl/zarzadzenie/2019/2376 [data dostępu: 02.09.2022].
Zarządzenie nr 3113/2018 Prezydenta Miasta Krakowa w sprawie wprowadzenia „Standardów technicznych i wykonawczych dla infrastruktury rowerowej Miasta Krakowa” z 15.11.2018. Dostępne
na: https://bip.krakow.pl/zarzadzenia/2018/3113/X19BS19fNTMyNzc=/04AK_ZaPMK_3113_2018.
pdf [data dostępu: 18.08.2022].
Zdanowski W., Gajna-Korycka A., Sęk Ł., 2014, Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego dla Województwa Dolnośląskiego. Uchwała nr LV/2107/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 października 2014 r. Dostępne na: https://edzienniki.duw.pl/legalact/2014/4966 [data dostępu: 28.08.2022].

Źródła internetowe

BDL GUS, https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start – „Ludność”; „Mienie gmin i powiatów 2018–2020”, Tabl. 26
„Ścieżki rowerowe” [data dostępu: 24.08.2022].
Historia działań prorowerowych, b.d., Wrocławska Inicjatywa Rowerowa. Dostępne na: http://rowerowy.wroclaw.pl/historia-dzialan-prorowerowych [data dostępu: 31.01.2023].
Portal SIP Poznań, http://sip.geopoz.pl/sip/nmap/mapa/19/badam/wlacz/24947 [data dostępu:
30.08.2022].
System informacji przestrzennej Wrocławia. Dane do pobrania i usługi/Zbiory danych/Trasy rowerowe,
b.d., https://geoportal.wroclaw.pl/zasoby/?zasob=trasy_rowerowe (katalog: TrasyRowerowe.zip,
https://geoportal.wroclaw.pl/www/pliki/DaneRowerowe/TrasyRowerowe.zip), [data dostępu:
04.07.2022]
System informacji przestrzennej Wrocławia. Demografia, b.d., https://gis.um.wroc.pl/imap/?gpmap=-
demografia [data dostępu: 24.08.2022].
Ścieżki i drogi rowerowe we Wrocławiu, b.d., wRower.pl. Dostępne na: http://wrower.pl/miasto/
sciezki-i-drogi-rowerowe-we-wroclawiu,2043.html [data dostępu: 31.01.2023]