Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Łódź, Lublin, Toruń, Poznań, Szczecin, Warszawa i Wrocław  – co je łączy? Te jedenaście miast ubiegało się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Jednak to nie wydarzenie było najważniejsze, ale jak przekonują autorzy książki pt. „Efekt ESK. Jak konkurs na Europejską Stolicę Kultury 2016 zmienił polskie miasta” kluczowy był sam proces starań o przyznanie tytułu. Konkurs o ESK 2016 był okazją, by pokazać mieszkańcom wyjątkowość ich miast.

Europejska Stolica Kultury to jeden z najważniejszych unijnych programów kulturalnych, który powstał w latach 80. jako odpowiedź na kryzys i degradację dziedzictwa miejskiego. Na decyzję o powołaniu ESK (wpierw: Program Europejskie Miasto Kultury) wpłynął również, trwający do dzisiaj, proces umasowienia kultury. Festiwale, wielkie wydarzenia artystyczne dla wielu ośrodków stają się nieodłącznym elementem miejskiego życia i gospodarki.

Pierwszym miastem w Polsce, które zostało wybrane w drodze selekcji na Europejską Stolicę Kultury był w 2000 roku Kraków. Jednak to nie to wydarzenie, ani nawet działania Wrocławia jako ESK 2016, jest przedmiotem zainteresowania badaczy z Krakowa: Pawła Kubickiego, Bożeny Gierat-Bieroń oraz Joanny Orzechowskiej-Wacławskiej. Książka pt. ,Efekt ESK. Jak konkurs na Europejską Stolicę Kultury 2016 zmienił polskie miasta” przedstawia proces starań (2007–2011) o tytuł ESK 2016 oraz zmiany, jakie się dokonały dzięki niemu.

Miejskie odrodzenie…

Starania o ESK 2016 były pod wieloma względami wyjątkowe. Krótko po wejściu do Unii Europejskiej, w 2007 roku jedenaście polskich miast zdecydowało się konkurować ze sobą o tytuł ESK 2016. Konkurs na ESK rozbudził aspiracje kulturalne mieszkańców miast. Był to jednak proces, który wykroczył poza wąsko rozumianą sferę kultury. Dla wielu miast stał się impulsem do odkrywania miejskości polskich miast i wzmacniania ich tożsamości. Było to szczególnie ważne w miastach, gdzie po II wojnie światowej ciągłość pokoleniowa została zerwana, m.in.  Łodzi, Wrocławiu i Szczecinie. Oprócz tego, wiele wydarzeń, jakie towarzyszyły staraniom o ESK 2016, było okazją do zaangażowania mieszkańców w sprawy miasta.

…to proces

W badaniu nad „efektem ESK” przyglądamy się siedmiu z jedenastu miast, które uczestniczyły w konkursie, takich jak: Gdańsk, Katowice, Lublin, Łódź, Poznań, Szczecin i finalnie wybrany – Wrocław. Jednak zanim poznamy odpowiedź na to, jak starania o ESK 2016 zmieniły biorące udział w konkursie miasta, zmieniły myślenie o nich oraz wpłynęły na zarządzanie kulturą – poznamy proces myślenia o miastach na przestrzeni wieków w Polsce. Publikacja jest poszerzona również o doświadczenia miast hiszpańskich, z których San Sebastian, wraz ze stolicą dolnego śląska, dostał miano ESK 2016.

Bliżej ludzi

Miasta, starając się o ESK, zdecydowały się na powierzenie zadania, jakim było przygotowanie aplikacji konkursowych poza oficjalne struktury, jak urząd czy samorządowe instytucje kultury. Przeważnie były to tworzone od podstaw zespoły zadaniowe, które okazały się być bardzo otwartymi i twórczymi instytucjami, nastawionymi  nie tylko na wąskie grono odbiorców kultury wysokiej, ale przede wszystkim na współpracę z mieszkańcami. Paweł Kubicki zwraca uwagę, że dzięki takim zespołom mogły się kształtować nowe miejskie narracje.

Zdrowa rywalizacja

Przystąpienie do konkursu tak wielu dużych miast stało się polem do konkurowania między nimi. Jednak duch rywalizacji zamiast przyjąć kształt wyścigu szczurów, okazał się impulsem do współpracy. Początkowo kształtujące się sieci między miastami-kandydatami przerodziły się w Koalicję Miast – partnerstwo siedmiu metropolii, którego celem jest aktywizacja środowisk samorządowych, artystycznych i pozarządowych. Symbolicznym momentem było, kilka miesięcy przed finalnym rozstrzygnięciem konkursu, podpisanie w Szczecinie deklaracji Obywatelskiego Partnerstwa dla Kultury 2016. Było to zobowiązanie do współpracy z wygranym, niezależnie od wyniku konkursu. Obietnica została dotrzymana. Przykładem współpracy w ramach Koalicji Miast były m.in. cykle pokazów danego miasta w przestrzeni Wrocławia. Czy współpraca będzie kontynuowana? Obecnie jeszcze nie wiadomo. Autorzy są jednak dobrej myśli.

Publikacja dostępna tutaj

---

[ezcol_1quarter]
Efekt ESK. Jak konkurs na Europejską Stolicę Kultury 2016 zmienił polskie miasta[/ezcol_1quarter] [ezcol_1quarter]
Radio Dwójka: Europejska Stolica Kultury. Czy Wrocław się zmienił?

[/ezcol_1quarter] [ezcol_1quarter]Dobre praktyki URBACT. Inspirujące rozwiązania dla ulepszania miast

[/ezcol_1quarter] [ezcol_1quarter_end]
Kalendarz miejskich wydarzeń[/ezcol_1quarter_end]

Możliwość komentowania została wyłączona.