Menu
31 stycznia w życie wejdzie wiele zmian dotyczących samorządów. To wynik przyjęcia ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych, która od wtorku widnieje w Dzienniku Ustaw. Czego dotyczą przyjęte zapisy?
Dłuższa kadencja
Jedną z głośniejszych zmian jest kwestia długości kadencji organów samorządu terytorialnego. Została ona wydłużona z obecnych czterech lat do pięciu.
Budżet partycypacyjny
W nowelizacji pochylono się nad budżetem obywatelskim, który został oficjalnie uznany za szczególną formę konsultacji społecznych. Według wprowadzonych zapisów rada gminy w toku prac nad projektem uchwały budżetowej nie może usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego. Przepisy określają również wysokość takiego budżetu. Ma on wynosić ma co najmniej 0,5 proc. wydatków jednostki samorządowej, a o przeznaczeniu środków decydować będą corocznie mieszkańcy. Dużą zmianą jest ustanowienie obowiązku realizacji budżetu partycypacyjnego przez miasta na prawach powiatu, których jest 66. Zapis ten zatem będzie dotyczył zarówno największych ośrodków w Polsce, np. Krakowa, Łodzi czy Wrocławia, jak i miast znacznie mniejszych, liczących niekiedy poniżej 50 tys. mieszkańców, np. Skierniewic, Tarnobrzegu czy Świnoujścia.
Inicjatywa uchwałodawcza
Dotychczas mieszkańcy nie wszystkich samorządów mieli możliwość zgłaszania obywatelskich inicjatyw uchwałodawczych. Nowelizacja to zmienia. Mieszkańcy gminy, powiatu i samorządu województwa będą mogli wystąpić z propozycją inicjatywy uchwałodawczej i podobnie jak miało do miejsce wcześniej będą musieli zebrać odpowiednia liczbę podpisów. Będzie ona jednak zależna wielkości samorządu. W przypadku gminy grupa mieszkańców występująca z inicjatywą musi liczyć: w gminie do 5 000 mieszkańców – co najmniej 100 osób, w gminie do 20 000 mieszkańców – co najmniej 200, a w gminach większych – minimum 300 osób. Z kolei w powiecie do 100 000 mieszkańców – co najmniej 300 osób; a w powiecie powyżej 100 000 mieszkańców – przynajmniej 500 osób. W przypadku inicjatyw uchwałodawczych na poziomie województwa konieczne będzie zebranie podpisów od co najmniej 1000 osób. Samorządy będą mogły jednak określić w drodze uchwały szczegółowe zasady wnoszenia inicjatyw obywatelskich, zasady tworzenia komitetów inicjatyw uchwałodawczych, zasady promocji obywatelskich inicjatyw uchwałodawczych oraz formalne wymogi, jakim muszą odpowiadać składane projekty.
Jawność
Głosowania jawne na sesjach rady gminy mają odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych. Jeśli będzie to niemożliwe z przyczyn technicznych, konieczne będzie przeprowadzanie głosowania imiennego. Wykazy głosowań będzie trzeba niezwłocznie upublicznić w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty na obszarze gminy. Ustawodawca jednak nie sprecyzował terminu niezwłocznie.
Oprócz tego obrady mają być transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk, a nagrania udostępniane na stronach internetowych samorządu, w tym Biuletynie Informacji Publicznej.
Komisja skarg, wniosków i petycji
Nowelizacja wprowadza komisję skarg, wniosków i petycji, która rozpatrywać ma skargi na działania organów wykonawczych i samorządowych jednostek organizacyjnych. Skład komisji będą tworzyć radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem radnych pełniących określone w ustawie funkcje, np. w gminie w składzie komisji nie znajdzie się przewodniczący oraz wiceprzewodniczący rady gminy.
Przewodniczący rady zwierzchnikiem
Przewodniczący organu stanowiącego będzie miał prawo wydawania poleceń służbowych pracownikom urzędu jednostki samorządowej wykonującym zadania organizacyjne, prawne oraz inne zadania związane z funkcjonowaniem organu stanowiącego, komisji i radnych. Tym samym przewodniczący będzie miał możliwość wykonywania wobec nich uprawnień zwierzchnika służbowego.
Uprawnienia kontrolne radnych
Nowelizacja przyznała radnym uprawnienia kontrolne analogiczne do uprawnień parlamentarzystów. Jeżeli nie będzie to naruszać dóbr osobistych innych osób, będą mieli prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz prawo wstępu do pomieszczeń instytucji samorządowych, w tym spółek handlowych z udziałem samorządowych osób prawnych.
Wielkość klubów radnych
W nowelizacji określono minimalną liczebność klubów radnych we wszystkich organach stanowiących. Na mocy ustawy klub będą mogli tworzyć co najmniej trzej radni.
Obowiązek wprowadzenia do porządku obrad projektu uchwały zgłoszonej przez przewodniczącego klubu radnych.
Warunkiem jest, że projekt będzie musiał być złożony co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem sesji. W tym trybie tym każdy klub będzie mógł zgłosić nie więcej niż jeden projekt uchwały na każdą kolejną sesję.
Ustawowe umocowanie interpelacji i zapytań radnych
W sprawach dotyczących danego samorządu właściwi radni będą mogli kierować interpelacje i zapytania odpowiednio do wójta, starosty lub marszałka województwa. Na odpowiedź na piśmie będzie 14 dni. Treść interpelacji i zapytań wraz z udzielonymi na nie odpowiedziami będzie podawana do publicznej wiadomości poprzez publikację w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej samorządu, oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty.
Bez wójta w zarządzie
Ustawa rozszerzyła o wójta krąg podmiotów, które nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby.
Raport o stanie samorządu
Organy wykonawcze zobowiązane zostały do przedstawiania radzie/sejmikowi do 31 maja każdego roku corocznego raportu o stanie danej jednostki samorządowej. Raport ten rozpatrywany będzie podczas sesji, na której podejmowana jest uchwała w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium organowi wykonawczemu. Na przykład na poziomie gminy, w raporcie ma się znaleźć podsumowanie działalności wójta, burmistrza lub prezydenta w roku poprzednim. W szczególności chodzi o realizację polityk, programów i strategii, uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego. Nowelizacja dopuszcza, aby rada gminy mogła określić w drodze uchwały szczegółowe wymogi dotyczące raportu.
W debacie nad raportem o stanie samorządu będą mogli wziąć czynny udział także mieszkańcy. Ustawodawca wprowadził formułę reprezentacji. Mieszkaniec, który chciałby zabrać głos musi złożyć najpóźniej dzień wcześniej pisemne zgłoszenie, poparte podpisami. W gminie do 20 000 mieszkańców będzie konieczne zebranie podpisów od co najmniej 20 osób; w gminie powyżej 20 000 mieszkańców – przynajmniej 50 osób; w powiecie do 100 000 mieszkańców – co najmniej 150 osób; w powiecie powyżej 100 000 mieszkańców – minimum 300 osób. Z kolei w województwie do 2 mln mieszkańców wymagane będą podpisy co najmniej 500 osób; a w województwie powyżej 2 mln mieszkańców – przynajmniej 1000 osób. Liczba mieszkańców dopuszczonych do głosu jest ograniczona. Według ustawy podczas debaty głos może zabrać nie więcej niż 15 osób. Rada lub sejmik będzie mogła jednak zdecydować się na zwiększenie tej liczby.
Dowiedz się więcej o polityce miejskiej.
Zobacz jak polskie miasta radzą sobie w zakresie:
• Niskoemisyjności i efektywności energetycznej •
• Zarządzania i współpracy w miejskich obszarach funkcjonalnych •
Wszelkie prawa zastrzeżone 2019 Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR
projekt i wdrożenie
