Przeanalizowaliśmy dokumenty źródłowe polityki transportowej polskich miast. Najważniejszy wniosek? Samorządy sporządzają ich coraz więcej, ale nie przekłada się to na realizację założeń idei, którą określamy jako „zrównoważona mobilność”. Sprawdź, jakie działania proponują autorzy raportu „Zrównoważona mobilność w polityce transportowej miasta”.

Celem opracowania jest scharakteryzowanie programowania strategicznego zrównoważonej mobilności miejskiej, z naciskiem na praktyczne konteksty jej wdrażania z perspektywy miast. Publikacja ma więc zarówno charakter teoretyczny – gdyż definiuje, czym zrównoważona mobilność miejska jest (lub powinna być) – jak i praktyczny, ponieważ bazuje na dokumentach gminnych, wiążących przecież implementację założeń zrównoważonej mobilności z propozycjami konkretnych działań w określonych obszarach zadań własnych samorządu lokalnego. Praktyczny wymiar tej pracy przejawia się również w pokazaniu skali przyjmowania wybranych planów oraz strategii dotyczących transportu i mobilności. Rozważania te poprzedzone zostały opisem prawnych uwarunkowań wdrażania zrównoważonej mobilności wraz z identyfikacją w tym zakresie najważniejszych dokumentów z poziomu lokalnego, regionalnego, krajowego oraz europejskiego. W tym kontekście zaprezentowane zostało również autorskie podejście do hierarchizacji tych dokumentów oraz zachodzące pomiędzy nimi relacje. Z raportu dowiedzieć można się między innymi, że:

• „Polityka transportowa” w sensie prawnym nie istnieje, zatem sprawy transportowe obecne są także w dokumentach, które w nazwie nie wskazują na problemy mobilności miejskiej, co de facto oznacza rozproszenie tej problematyki.
• W polskim systemie prawnym brakuje definicji polityki transportowej samorządów gminnych. Samorządy zobligowane są do sporządzania szeregu dokumentów walnie wpływających na politykę transportową, jednakże nie mają obowiązku prowadzenia samej polityki transportowej.
• Ani identyfikacja dokumentów służących polityce transportowej nie jest rzeczą prostą, ani wyniki takich poszukiwań nie są jednoznaczne. Zagadnienie to bowiem pojawia się w wielu dokumentach nieposiadających w nazwie słowa „transport”, a w praktyce mających na politykę transportową wpływ większy niż wszelkie konkretne polityki.
• Część dokumentów funkcjonujących w miastach ma charakter warunkowy (samorządy są zobligowane sporządzić je w określonych sytuacjach, np. przy ubieganiu się o wsparcie unijne), inne natomiast znajdują zastosowanie wyłącznie w przypadku wybranych samorządów (np. analiza kosztów i korzyści wprowadzenia autobusów zeroemisyjnych jako dokument obowiązujący wyłącznie samorządy spełniające kryterium ludnościowe).
• Lokalna polityka mobilności – prowadzona na szczeblu gminy – uwarunkowana jest silnie przez kontekst europejski, postanowienia dokumentów strategicznych szczebla krajowego oraz działania regionalne.
• Choć nie można rozpatrywać zewnętrznych strategii w kategoriach bodźca stymulującego aktywność lokalną w sferze kształtowania mobilności, to jednak ewentualne podejmowanie działań lokalnych niejako automatycznie musi wpisywać się w ramy określone dokumentami wyższego szczebla.
• Poziom miejski jest najbardziej właściwy do implementowania idei zrównoważonej mobilności, ponieważ łączy w sobie problemy wynikające z wysokiego stopnia zainwestowania przestrzeni, dużą różnorodność aktywności społeczno-gospodarczej oraz potencjał generowania poczucia wspólnoty mieszkańców.
• Niezmiernie istotne w zakresie polityki mobilności jest wyposażenie jednostek samorządu terytorialnego w uprawnienia do podejmowania współpracy (Rozdział 7 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; Rozdział 7 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym).
• Samorządowe dokumenty transportowe można podzielić na akty prawa miejscowego (jedynym jest plan transportowy), akty kierownictwa wewnętrznego oraz pozostałe. Do tych ostatnich należą te służące pozyskiwaniu finansowania zewnętrznego, mające jasno określić cele, jakie beneficjent chce osiągnąć.
• Do najważniejszych dokumentów kształtujących lokalną politykę mobilności należy zaliczyć: strategię rozwoju miasta, budżet i wieloletnią prognozę finansową, plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego oraz strategię rozwoju elektromobilności.
• Kluczowym dokumentem definiującym kierunki rozwoju miasta jest strategia. Tym samym ma ona charakter nadrzędny względem planu zrównoważonej mobilności miejskiej, który powinien być jej dokumentem wykonawczym.
• Sytuacja, w której podczas przystępowania do sporządzania planu obowiązująca strategia nie uwzględnia zagadnień związanych ze zrównoważoną mobilnością, w pewnym stopniu obniży rangę polityki zrównoważonej mobilności miejskiej, jednak nie przekreśla możliwości jej opracowania, przyjęcia i późniejszego skutecznego wdrożenia.

Autorzy: Michał Beim, Bartosz Mazur, Paweł Pistelok 

Zapraszamy do lektury!