Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej

https://doi.org/10.51733/opm.2023.20

Raport w punktach

• Metodologiczny urbanizm za układ odniesienia przyjmuje miasto, a nie państwo, rząd czy gminę jako taką, i jest właściwą perspektywą do ujmowania podmiotowości miasta w polityce miejskiej. Ta perspektywa musi jednak uwzględniać również to, że metropolie i miasta są uwikłane w system multicentrycznego i wielopoziomowego rządzenia.
• Polityka miejska w ujęciu zrównoważonego rozwoju ma trzy obszary: gospodarczy, społeczny i środowiskowy. Miejska polityka społeczna odpowiada za obszar społeczny, a jej podstawowym instrumentem są świadczenia społeczne, w tym obecnie akcentowane usługi społeczne (np. rządowa Strategia Rozwoju Usług Społecznych).
• Przedmiotem analiz są diagnozy potrzeb i potencjału gmin w zakresu usług społecznych. Nie przedstawiono jednak ich podstaw teoretyczno-metodologicznych. W raporcie ta luka została częściowo wypełniona poprzez połączenie indywidualistycznej i kolektywistycznej perspektywy rozumienia polityki społecznej oraz propozycję włączenia diagnozowania do szerszej koncepcji ewaluacji rozwojowej.
• Ustawa o realizowaniu usług społecznych w CUS wprowadziła ogólne pojęcie usług społecznych oraz nową lokalną jednostkę organizacyjną – Centrum Usług Społecznych. Ze względu na ich nieobligatoryjny dla gmin charakter oraz brak środków na przekształcenia organizacyjne, jej implementację w 42 lokalizacjach zapewniło finansowanie z EFS w ramach konkursu programu PO WER.
• Analiza treści wstępnego raportu z monitoringu projektów CUS w zakresie diagnozy potrzeb i potencjałów społeczności lokalnej w zakresie usług społecznych (DPiP) w porównaniu z analizą własną 32 DPiP ujawnia problemy w podstawach teoretycznych, metodologii, wykorzystanych źródłach oraz rekomendacjach DPiP.
• Analiza treści wstępnego raportu z monitoringu projektów CUS w jego części przedstawiającej programy usług społecznych (PUS) w porównaniu z analizą własną 34 PUS ujawnia problemy z konceptualizacją kluczowych pojęć, takich jak efektywność usług społecznych oraz miarami tej efektywności, które zawarto w większości PUS.

Literatura

20 zasad Europejskiego filaru praw socjalnych, 2017. Dostępne na: https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/economy-works-people/jobs-growth-and-investment/european-pillar-social-rights/european-pillar-social-rights-20-principles_pl [data dostępu: 14.04.2023].
A Multidimensional Inequality Monitoring Framework for the European Union, b.d. Dostępne na: https://composite-indicators.jrc.ec.europa.eu/multidimensional-inequality [data dostępu: 14.04.2023].
Baza Centrum Usług Społecznych w Polsce, https://cusy.pl/baza-cus [data dostępu: 14.04.2023].
Bazuń D., Frątczak-Müller J., Jaskulska M., Kwiatkowski M., Mielczarek-Żejmo A., 2020, Diagnoza potrzeb i potencjału społeczności lokalnej w zakresie usług społecznych, Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Bonvin J.-M., Otto H.-U., Wohlfarth A., Ziegler H., 2018, The Rise of Welfare Service States – Conceptual challenges of an ambiguous welfare settlement and the need for new policy research, Social Work & Society, 16 (2).
Chaskin R.J., Brown P., Venkatesh S., Vidal A., 2007, Budowanie potencjału społeczności lokalnej, [w:] T. Kaźmierczak (red.), Zmiana w społeczności lokalnej. Szkice o kapitale społecznym w praktyce społecznej, Instytut Spraw Publicznych.
CUS Łapy – ankieta dla wszystkich mieszkańców, b.d. Dostępne na: https://form.typeform.com/report/i0YhO9Kf/Et3POQgXk78EZhKE [data dostępu: 15.05.2023].
Deacon A., Mann K., 1999, Agency, Modernity and Social Policy, Journal of Social Policy, 28(3), 413–435.
Dunajewska A., Boryczko M., 2022, Centra usług społecznych (zmiana systemowa), Polska Federacja Związkowa Pracowników Socjalnych i Pomocy Społecznej. Dostępne na: http://federacja-socjalnych.pl/images/PDF/RAPORT_CUS_PL.pdf [data dostępu: 14.04.2023].
Finansowanie CUS w ramach projektu EFS, b.d. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/rodzina/finansowanie-cus-w-ramach-projektu-efs [data dostępu: 14.04.2023].
Fitzpatrick T. (red.), 2014, International Handbook on Social Policy and the Environment, Edward Elgar.
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR), 2021, Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego. Program na lata 2021–2027. Dostępne na: https://www.power.gov.pl/media/101410/FERS_projekt_do_konsultacji_01_06.pdf [data dostępu: 14.04.2023].
Galster G., 2019, Why Shrinking Cities Are Not Mirror Images of Growing Cities: A Research Agenda of Six Testable Propositions, Urban Affairs Review, 55(1), 355–372.
Gamble J.A.A., 2008, Developmental Evaluation Primer, The J. W. McConnell Family Foundation, Montreal.
Grupa Luxmed, Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Healthy Cities, b.d., Indeks zdrowych miast. Dostępne na: https://www.luxmed.pl/assets/media/Indeks_Zdrowych_Miast.pdf [data dostępu: 14.04.2023].
Heidenreich M., Rice D. (red), 2016, Integrating social and employment policies in Europe: Active Inclusion and Challenges for Local Welfare Governance, Edward Elgar.
Karwacki A., Rymsza M., 2022, Centra usług społecznych. Potencjał intencjonalnie wywołanej zmiany w lokalnej polityce społecznej w Polsce. Raport wstępny, Narodowa Rada Rozwoju, Warszawa.
Kazepov Y., Barberis E., Cucca R., Mocca E., 2022, Handbook on Urban Social Policies International Perspectives on Multilevel Governance and Local Welfare, Edward Elgar.
Koh H.K., Bantham A.. Geller A.C., Rukavina M.A., Emmons K.M., Yatsko P., Restuccia R., 2020, Anchor Institutions: Best Practices to Address Social Needs and Social Determinants of Health, American Journal of Public Health, 110, 309–316.
Kurzynowski A. (red.), 1999, Polityka społeczna globalna i lokalna, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa.
Kurzynowski A. (red.), 2001, Polityka Społeczna, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa.
Lapuente V., Van de Walle S., 2020, The effects of new public management on the quality of public services, Governance, 33 (3), 461–475.
Le Gales P., 2002, European Cites: Social Conflicts and Governance, Oxford University Press, Oxford.
Lista projektów realizowanych z Funduszy Europejskich w Polsce w latach 2014–2020, 03.04.2023. Dostępne na: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/projekty/lista-projektow/lista-projektow-realizowanych-z-funduszy-europejskich-w-polsce-w-latach-2014-2020 [data dostępu: 14.04.2023].
Lynch J., 2020, Regimes of Inequality: The Political Economy of Health and Wealth, Cambridge University Press, Cambridge.
Majer A., 2014, Odrodzenie miast, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
McKnight A., Mendes Loureiro P., Vizard P., Prats A., Claver A., Kumar C., Espinoza-Lucero P., Leavey C., Mompelat L., Fine B., Fuentes-Nieva R., Kabeer N., Mariotti C., b.d., MIF – Multidimensional Inequality Framework, The Atlantic Fellows for Social and Economic Equity, International Inequalities Institute, London School of Economics, Londyn. Dostępne na: https://sticerd.lse.ac.uk/inequality/the-framework/media/mif-framework.pdf [data dostępu: 14.04.2023].
Morçöl G., 2023, Complex Governance Networks: Foundational Concepts and Practical Implications, Routledge, Nowy Jork–Londyn.
Nowakowska, A., 2017, Terytorializacja rozwoju i polityki regionalnej, Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 268, 26–38.
Nowy sposób sporządzania OZPS w celu planowania lokalnej polityki przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Projekt pod nazwą „Narzędzie agregowania i monitorowania danych w obszarze włączenia społecznego”, 2018, Ministerstwo, Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/rodzina/narzedzie-agregowania-i-monitorowania-danych-w-obszarze-wlaczenia-spolecznego [data dostępu: 14.04.2023].
OECD, 2022, OECD Regions and Cities at a Glance, OECD Publishing, Paryż. Dostępne na: https://www.oecd.org/cfe/oecd-regions-and-cities-at-a-glance-26173212.htm [data dostępu: 14.04.2023].
Parolin Z., Van Lancker W., 2021, What a social investment ‘litmus test’ must address: A response to Plavgo and Hemerijck, Journal of European Social Policy, 31 (3), 297–308.
Ploszka A., 2022, Miasta praw człowieka. Idea a praktyka działania wybranych polskich miast w obszarze praw człowieka, Przegląd Konstytucyjny, 2, 63–87.
Portugali J., 2000, Self-Organization and the City, Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg–Nowy Jork.
„Praski Kokon”, 19.05.2021. Dostępne na: https://wsparcie.um.warszawa.pl/-/praski-kokon [data dostępu: 14.04.2023].
Projekt wytycznych dotyczących realizacji projektów z udziałem środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus w regionalnych programach na lata 2021–2027, 02.11.2022. Dostępne na: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/dokumenty/projekt-wytycznych-dotyczacych-realizacji-projektow-z-udzialem-srodkow-europejskiego-funduszu-spolecznego-plus-w-regionalnych-programach-na-lata-20212027 [data dostępu: 14.04.2023].
Przywojska J., 2014, Nowe zarządzanie i governance w pracy socjalnej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa.
Rawls J., 2009, Teoria sprawiedliwości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
38 Literatura
Regulamin konkursu „Wsparcie tworzenia centrów usług społecznych i rozwój dostarczanych przez nie usług”, nr: POWR.02.08.00-IP.03–00–001/20, 2020. Dostępne na: https://efs.mrips.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0023/16727/regulamin-POWR.02.08.00-IP.03-00-001.20-24.03.2020.pdf [data dostępu 14.04.2023].
Robertson, R., 1995, Glocalization: Time-Space and Homogeneity-Heterogeneity, [w:] M. Featherstone, S. Lash, R. Robertson (red.), Global Modernities, Sage Publications, Londyn, 25–44.
Rymsza M. (red.), 2021, Centrum usług społecznych: od koncepcji do wdrożenia przepisów ustawy, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa.
Rysz-Kowalczyk B., 2001, Świadczenia społeczne, [w:] B. Rysz-Kowalczyk (red.), Leksykon polityki społecznej, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa.
Sabatier P.A., Weible C.M., 2017, Theories of Policy Process, Routledge, Nowy Jork.
Sager T., 2013, Reviving Critical Planning Theory: Dealing with pressure, neo-liberalism, and responsibility in communicative planning, Routledge, Nowy Jork–Londyn.
Śleszyński P., 2017, Wyznaczenie i typologia miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze, Przegląd Geograficzny, 8(4), 565–593.
Smagacz-Poziemska M., 2015, Czy miasto jest niepotrzebne? (Nowe) przestrzenie życiowe młodych mieszkańców miasta, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
Śmietanka T., 2016, Polityka społeczna gminy jako czynnik rozwoju lokalnego (na przykładzie gmin miejsko-wiejskich: Grójec, Kozienice, Szydłowiec), Związek Miast Polskich, Poznań–Kozienice 2016.
Sochańska-Kawiecka M., Kusideł E., Szarfenberg R., Witkowska J., Kubajek R., Gajewski M., Szczucki J., 2022, Ocena wpływu wsparcia RPOWP 2014–2020 na rozwój usług i infrastruktury społecznej, Województwo Podlaskie, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Białystok.
Spicker P., 2016, Poverty as a Wicked Problem, CROP Poverty Brief no. 35, https://www.crop.org/viewfile.aspx? id=1062.
Stenvall J., Laitinen I., Yeoman R., Thompson M., Mueller Santos M. (red.), Public Values for Cities and City Policy, Palgrave Macmillan.
Stryjakiewicz T., Jaroszewska E., 2022, Shrinking cities in Poland – recent trends of change and emerging policy responses, [w:] C.-T. Wu, M. Gunko, T. Stryjakiewicz, K. Zhou (red.), Postsocialist Shrinking Cities, Routledge, Abingdon–Nowy Jork.
Szarfenberg R., 2010, Jakość usług pomocy społecznej, Problemy Polityki Społecznej, 13–14, 42–58.
Szarfenberg R., 2015, Alternatywy dla prywatyzacji usług publicznych, ekspertyza dla projektu „Outsourcing usług technicznych przez instytucje publiczne”.
Szarfenberg R., 2016, Polityka publiczna – zagadnienia i nurty teoretyczne, Studia z Polityki Publicznej, 1(9), 45–75.
Szarfenberg R., 2018, Definicje polityki społecznej, [w:] G. Firlit-Fesnak, J. Męcina (red.), Polityka społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 25–44.
Szarfenberg R., 2021, Centra usług społecznych – czy poprawią dostęp do usług społecznych i ich jakość? (Forum Idei), Fundacja im. Stefana Batorego, wersja zaktualizowana z 2022 r. Dostępne na: http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/cus-ekspertyza.pdf [data dostępu: 14.04.2023].
Szatur-Jworska B., 2014, Diagnozowanie w polityce społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Szatur-Jaworska B. (red.), 2010, Ewaluacja w służbach społecznych, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, Warszawa.
Szelewa D., Polakowski M., 2020, The “ugly” face of social investment? The politics of childcare in Central and Eastern Europe, Social Policy and Administration, 54(1), 1–184.
Tatham M., 2021, Regions and cities in multilevel governance, [w:] A. Benz., J. Borschek, M. Lederer (red.), A Research Agenda for Multilevel Governance, Edward Elgar.
Teisman G.R., van Buuren A., 2013, Models for research into decision-making processes. On phases, streams, rounds and tracks of decision-making, [w:] E. Araral, S. Fritzen, M. Howlett, M. Ramesh, X. Wu (red.), Routledge Handbook of Public Policy, Routledge, Nowy Jork–Londyn.
Weimer D.L., Vining A.R., 2017, Policy Analysis: Concepts and Practice, Routledge, Nowy Jork.
Wiadomości Społeczne, 1(24)/2021.
Williamson A., Anderson R., 1975, Efficiency in the Social Services, Wiley–Blackwell, Oxford.
Wimmer A., Glick Shiller N., 2002, Methodological nationalism and beyond: nation–state building, migration and the social sciences, Global Networks, 2(4), 263–364.
Wolff M., Wiechman T., 2017, Urban growth and decline: Europe’s shrinking cities in a comparative perspective 1990–2010, European Urban and Regional Studies, 25(2), 122–139.
Wsparcie tworzenia centrów usług społecznych i rozwój dostarczanych przez nie usług, 31.12.2019. Dostępne na: https://efs.mrips.gov.pl/skorzystaj/nabory/konkurs-nr-powr.02.08.00-ip.03-00-00120 [data dostępu: 14.04.2023].
Żuber P., Szmigiel-Rawska K., Krukowska J., 2021, Boosting national urban policies by European integration. The case of Poland, [w:] K. Zimmermann, V. Fedeli (red.), A Modern Guide to National Urban Policies in Europe, Edward Elgar.

Akty prawne

Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2023 r. poz. 225 ze zm.).
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1818).