Wojciech Łachowski, Paweł Pistelok, Klaudia Dziadowicz

Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej

https://doi.org/10.51733/opm.2022.02

Raport w punktach

• Raport „Zarządzanie miastem z wykorzystaniem danych” oparliśmy na badaniach ankietowych,
  kwerendzie literatury, a także wiedzy eksperckiej IRMiR pozyskanej podczas współpracy z wybranymi polskimi miastami.
• Kwestionariusz badania ankietowego został przesłany drogą mailową do wszystkich miast powyżej
  5 tysięcy mieszkańców (582), zwrot uzupełnionego formularza udało się uzyskać od niecałych 52%
  z nich (301 ośrodków). Badania ankietowe uzupełnione zostały o wiedzę zbieraną m.in. podczas
  spotkań roboczych i rozmów z pracownikami urzędów. Szczególnie pomocna w uzyskiwaniu informacji okazała się współpraca z miastami będącymi beneficjentami programu Rozwój Lokalny
  (Program Rozwój Lokalny b.d.), w ramach której IRMiR realizuje działania doradcze w zakresie
  efektywnego wykorzystania danych miejskich w procesach zarządzania.
• Dodatkowym źródłem wiedzy były artykuły prasowe opisujące dobre praktyki, które uzupełniono
  informacjami pozyskanymi bezpośrednio od urzędów miejskich – z Biuletynów Informacji Publicznej, otrzymanych wiadomości mailowych i przeprowadzonych rozmów.
• Celem niniejszego raportu jest przedstawienie problematyki danych miejskich będących w posiadaniu samorządów oraz praktyki ich wykorzystywania.
• Jeśli chodzi o przeszkody uniemożliwiające efektywne wykorzystanie danych w procesach zarządzania, samorządy deklarowały, że mierzą się głównie z barierami finansowymi. Wskazywano
  również m.in. na niechęć pracowników do zmian oraz niewystraczające kompetencje cyfrowe.
  60% badanych miast nie ma żadnego dokumentu dotyczącego danych. Jeśli jednak to zagadnienie się pojawia, znajduje się zwykle w ogólnych strategiach rozwoju. Tylko kilka miast posiadało
  odrębne strategie smart city, w których zwracano uwagę na wykorzystanie danych w organizacji.
• Proceduralny nacisk na zmianę modelu zarządzania miastem na data-driven jest naszym zdaniem
  zbyt mały.
• Jeżeli w miastach tworzy się specjalne organy dedykowane zagadnieniom zarządzania danymi, to zajmują się one przede wszystkim „transformacją cyfrową”, a komórką odpowiedzialną
  ze wszelkie wyzwania cyfrowe (w tym wykorzystanie danych) jest najczęściej wydział informatyki
  lub informatyk miejski.
• Inną istotną składową umożliwiającą zarządzanie miastem z wykorzystaniem danych jest ich stan
  oceniany przez pryzmat jakości i aktualności, a także występowania i charakterystyki standardów
  gromadzenia, udostępniania, wymiany i integracji. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że procedury i standardy dotyczą głównie publikacji danych oraz ich bezpieczeństwa. Wynika to przede wszystkim z obowiązków nakładanych przez ustawodawcę. Wewnętrzne zasady wymiany czy integracji danych są rzadkością i spotyka się je tylko w miastach dużych.
• Szacuje się, że w miastach średnich papierowe źródła danych stanowią od kilku do nawet 30%
  wszystkich zasobów informacyjnych miasta. Jeśli chodzi o stosowane formaty danych sytuacja jest
  dużo bardziej złożona. W przypadku nowych aplikacji wdrażanych w większych miastach pojawiają
  się otwarte interfejsy programistyczne umożliwiające integrację i wymianę danych znajdujących
  się w bazach, na serwerach lub w chmurze.
• W dalszym ciągu powszechny jest eksport danych na dyski twarde lub inne nośniki plików na zaledwie II poziomie otwartości według schematu Bernersa-Lee (5 star open data) – np. arkuszy kalkulacyjnych programu MS Excel. Konieczne jest zatem stałe podnoszenie poziomu otwartości danych oraz stosowanie otwartych interfejsów programistycznych celem lepszej ich wymiany i zwiększenia dostępności do ponownego wykorzystania.
• Jedynie 30% badanych miast przeprowadziło inwentaryzację danych. Zdecydowana większość
  tej grupy to miasta duże, wśród których świadomość istotności danych dla organizacji jest zdecydowanie wyższa.
• Badane miasta najczęściej stosują narzędzia wspomagające bieżącą pracę urzędników związaną
  z ewidencją ludności (98%), planowaniem przestrzennym (91,3%), a także zarządzaniem mieniem
  komunalnym i drogami gminnymi (odpowiednio 83,2% i 80,1%). Najrzadziej wykorzystuje się
  oprogramowanie ukierunkowane na zarządzanie szeroko rozumianym rozwojem gminy (27,8%).
• Narzędzia, o których wspomniano wyżej, najczęściej umożliwiają proste przeglądanie danych
  i ich aktualizację, względnie wizualizację wskaźników. Rzadkością są funkcjonalności pozwalające
  na bieżące reagowanie czy też takie, które faktycznie wzmacniają potencjał analityczny danych.
  Dziedzinowe rozwiązania informatyczne wykorzystywane w miastach małych i średnich ułatwiają
  pracę, jednak zazwyczaj nie pozwalają na analizę i raportowanie, w szczególności zaś na przygotowanie wymaganych dla statystyki publicznej sprawozdań.

Literatura

Ciupa S., 2021a, Rola danych w zarządzaniu miastem, [w:] W. Łachowski (red.), Zarządzanie danymi
w miastach. Podręcznik dla samorządów, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Kraków–Warszawa.
Hartley L., 2019, Why social data matters for cities: What it is, and what it’s not, Planning News, 45(5),
16–17. Dostępne na: https://search.informit.org/doi/10.3316/informit.431731648869080 [data
dostępu: 13.04.2022].
Jadach-Sepioło A., Spadło K., Kułaczkowska A. (red.), 2020, Monitorowanie procesów rozwoju na poziomie wewnątrzmiejskim. Podręcznik, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa. Dostępne
na: https://irmir.pl/wp-content/uploads/2020/04/Podr%C4%99cznik-MRL.pdf.
Lisdorf A., 2020, Build the data refinery: Because cities run on data, [w:] A. Lisdorf, Demystifying Smart
Cities, Apress, Berkeley. https://doi.org/10.1007/978-1-4842-5377-9_9
Łachowski W., Jastrzębska B., 2021, Inwentaryzacja danych w wybranych średnich miastach Polski,
Urban Development Issues, 69, 63–76. https://doi.org/10.51733/udi.2021.69.06
Łachowski W., 2021, Zarządzanie danymi w miastach. Podręcznik dla samorządów, Instytut Rozwoju
Miast i Regionów, Kraków–Warszawa.
Orłowski A., 2021, Ocena gotowości urzędu miejskiego do zarządzania danym, [w:] W. Łachowski (red.),
Zarządzanie danymi w miastach. Podręcznik dla samorządów, Instytut Rozwoju Miast i Regionów,
Kraków–Warszawa.
Pettit C.J., Zarpelon Leao S., Lock O., Ng M., Reades J., 2022, Big Data: The Engine to Future Cities –
A Reflective Case Study in Urban Transport, Sustainability, 14(3), 1727. https://doi.org/10.3390/
su14031727
Polski Fundusz Rozwoju, Budowanie miast przyszłości – czyli jak polskie miasta wdrażają innowacje,
2022. Dostępne na: https://pfrdlamiast.pl/aktualnosci/jak-polskie-miasta-wdrazaja-innowacje-
-ebook-budowanie-miast-przyszlosci.html [data dostępu: 15.07.2022].
PwC, Data driven Cities, 2016. Dostępne na: https://cdn.habidatum.com/Data_Driven_Cities_report_f7973c9959/Data+Driven+Cities_report.pdf_Data_Driven_Cities_report_f7973c9959.pdf.
Samulska J., 2021, Otwarte Dane. Techniki racjonalnego klasyfikowania i udostępniania, Instytut Rozwoju
Miast i Regionów, Kraków–Warszawa.
Sankowska K., Baldy J., Absalon P., 2021, Raport z prac Zespołu ds. HUB za rok 2020.
Trammer K., 2019, Ostre cięcie. Jak niszczono polską kolej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
5 star open data, schemat otwartości danych wg Bernersa-Lee, https://5stardata.info/en/ [data
dostępu: 15.07.2022].
Baza teleadresowa JST do pobrania b.d. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/mswia/baza-jst [data
dostępu: 15.07.2022].
Biuro Cyfryzacji i Bezpieczeństwa, https://bip.poznan.pl/bip/biuro-cyfryzacji-i-cyberbezpieczenstwa,
10/ [data dostępu: 15.07.2022].
Ciupa S., 27.01.2021b, Jak wykorzystywać dane w zarządzaniu miastem?, Smartcity Expert. Dostępne
na: http://smartcity-expert.eu/jak-wykorzystywac-dane-w-zarzadzaniu-miastem/ [data dostępu:
15.07.2022].
ConnectPoint, 2018, Inteligentna Sieć Ciepłownicza. Dostępne na: https://www.arcanagis.pl/inteligentna-siec-cieplownicza/ [data dostępu: 15.07.2022].
Cyfrowa Gmina, https://www.gov.pl/web/cppc/cyfrowa-gmina [data dostępu: 15.07.2022].
Dokumentacja analityczna b.d. Dostępne na: https://smartcity.kielce.eu/hsc-dokumentacja-analityczna [data dostępu: 15.07.2022].
Dominiak B., 27.10.2017, Inteligentna Sieć Ciepłownicza w Warszawie ukończona, Smart City Blog.
Dostępne na: https://smartcityblog.pl/inteligentna-siec-cieplownicza-w-warszawie-ukonczona/
[data dostępu: 15.07.2022].
Dominiak B., 5.11.2018, Nagroda dla wdrożenia SmartFlow we Wrocławiu, Smart City Blog. Dostępne
na: https://smartcityblog.pl/nagroda-dla-wdrozenia-smartflow-we-wroclawiu/ [data dostępu:
15.07.2022].
Dzień w Zarządzie Transportu Miejskiego (ZTM) w Warszawie b.d. Dostępne na: https://www.iris-sensing.com/pl/aktualnosci/artykuly/dzien-w-zarzadzie-transportu-miejskiego-ztm-w-warszawie/
[data dostępu: 15.07.2022].
Gdynia ma pierwszego w Polsce samorządowego chief data oficera, 10.07.2021. Dostępne na: https://
samorzad.pap.pl/kategoria/jak-robia-inni/gdynia-ma-pierwszego-w-polsce-samorzadowego-
-chief-data-oficera [data dostępu: 15.07.2022].
GZM: Automatyczny system policzy pasażerów komunikacji. Dialog techniczny, 8.06.2020. Dostępne
na: https://www.transport-publiczny.pl/mobile/gzm-automatyczny-system-policzy-pasazerow-
-komunikacji-dialog-techniczny-64874.html [data dostępu: 15.07.2022].
Informacje na temat projektu MJUP b.d. Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/? dok_id=54587
[data dostępu: 15.07.2022].
Innowacyjne rozwiązania Miasta Krakowa, 7.06.2018. Dostępne na: https://www.krakow.pl/biznes/193374,artykul, innowacyjne_rozwiazania_miasta_krakowa.html [data dostępu: 15.07.2022].
Innowacyjność w transporcie publicznym na przykładzie aglomeracji szczecińskiej, 2017. Dostępne na:
http://www.sitkszczecin.org.pl/images/dokumenty/materia%C5%82y/2017/2017%20-%20Innowacyjno%C5%9B%C4%87%20w%20transporcie%20publicznym%20na%20przyk%C5%82adzie%20
aglomeracji%20szczeci%C5%84skiej.pdf [data dostępu: 15.07.2022].
ITS w Tychach, b.d. Dostępne na: https://its.tychy.pl/ [data dostępu: 15.07.2022].
Jak oszczędzić 500 tysięcy rocznie w budżecie? Świdnik ma na to licencję! b.d. Dostępne na: https://
www.gov.pl/web/govtech/jak-oszczedzic-500-tysiecy-rocznie-w-budzecie-swidnik-ma-na-to-licencje [data dostępu: 15.07.2022].
Jest już mapa koron drzew dla całej Warszawy, 5.02.2021. Dostępne na: https://geoforum.pl/news/30375/
jest-juz-mapa-koron-drzew-dla-calej-warszawy [dostęp: 15.07.2022].
Łączenie tradycyjnych metod monitoringu sieci z nowoczesnymi technologiami daje efekty, 15.06.2018.
Dostępne na: https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/laczenie-tradycyjnyh-metod-monitoringu-sieci-z-nowoczesnymi-technologiami-daje-efekty-4890.html [data dostępu: 15.07.2022].
Mapa Koron drzew dla Warszawy, 8.06.2020. Dostępne na: https://biuroprasowe-uni-lodz.prowly.
com/99194-mapa-koron-drzew-dla-warszawynbspnbsp [data dostępu: 15.07.2022].
Metropolia GZM: System policzy pasażerów i pozwoli lepiej dostosować rozkłady jazdy, 4.01.2021. Dostępne na: https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/metropolia-gzm-system-policzy-
-pasazerow-i-pozwoli-lepiej-dostosowac-rozklady-jazdy-67110.html [data dostępu: 11.03.2022].
Miliony warszawskich drzew na jednej mapie, 26.02.2021. Dostępne na: https://zzw.waw.pl/2021/02/26/
miliony-warszawskich-drzew-na-jednej-mapie/ [data dostępu: 15.07.2022].
Oszczędzanie na odpadach, 17.07.2019. Dostępne na: https://www.swidnik.pl/oszczedzanie-na-odpadach/ [data dostępu: 15.07.2022].
Portal Otwarte Dane Rzeszów, https://otwartedane.erzeszow.pl/ [data dostępu: 15.07.2022].
Program Rozwój Lokalny b.d. Dostępne na: https://www.eog.gov.pl/strony/zapoznaj-sie-z-funduszami/rozwoj-lokalny/informacje-ogolne-o-programie/ [data dostępu: 29.02.2022].
Radni zdecydują co z cenami śmieci, 30.11.2020. Dostępne na: https://tvtomaszow.pl/wydarzenia/
radni-zdecyduja-co-z-cenami-smieci/ [data dostępu: 15.07.2022].
Samodzielne stanowisko ds. Integracji systemów zarządzania, 17.05.2018. Dostępne na: https://bip.
um.gdynia.pl/samodzielne-stanowisko-ds-integracji-systemow-zarzadzania, 200/samodzielne-
-stanowisko-ds-integracji-systemow-zarzadzania, 485949 [data dostępu: 15.07.2022].
Sommer M., 5.05.2020, Walczyliśmy z kultem samochodu, a dziś stajemy w obliczu jego powrotu [WYWIAD], Dziennik Gazeta Prawna. Dostępne na: https://serwisy.gazetaprawna.pl/transport/artykuly/1474312,piotr-rachwalski-transport-publiczny-koronawirus.html [data dostępu: 15.07.2022].
Standard techniczny, 2018. Dostępne na: https://dane.gov.pl/media/ckeditor/2018/12/05/standard-techniczny_22–11–2018.pdf [data dostępu: 15.07.2022].
System informatyczny STRADOM b.d. Dostępne na: https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=67584 [data
dostępu: 15.07.2022].
System zarządzania ruchem w Szczecinie b.d. Dostępne na: https://pbr.szczecin.pl/chapter_202051.
asp [data dostępu: 15.07.2022].
Szczecińska Komunikacja Miejska wzorem do naśladowania b.d. Dostępne na: https://www.gmv.com/
pl-pl/node/5223/printable/print [data dostępu: 15.07.2022].
Szekalska E., 03.03.2015, Inteligentna sieć ciepłownicza w Warszawie. Dostępne na: https://www.
teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/Inteligentna-siec-cieplownicza-w-Warszawie-580.html [data
dostępu: 15.07.2022].
Szymajda M., Informatyczna rewolucja komunikacji w Szczecinie, 24.05.2015. Dostępne na: https://
www.transport-publiczny.pl/mobile/informatyczna-rewolucja-komunikacji-w-szczecinie-49354.
html [data dostępu: 15.07.2022].
Tristar. Podstawowe Informacje, 2013. Dostępne na: https://www.zdiz.gdynia.pl/images/tristaropis.
pdf [data dostępu: 15.07.2022].
Warszawa ma Korpus analityków, 26.11.2021. Dostępne na: https://um.warszawa.pl/-/warszawa-ma-
-korpus-analitykow [data dostępu: 15.07.2022].
Wydział Projektów Smart City, https://bip.warszawa.pl/Menu_podmiotowe/biura_urzedu/BC/Wydzialy/BC_WPSC/default.htm [data dostępu: 15.07.2022].
Wydział Zarządzania Danymi, https://bip.warszawa.pl/Menu_podmiotowe/biura_urzedu/BC/Wydzialy/BC_WZD/default.html [data dostępu: 15.07.2022].
Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca
infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE).
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 lutego 2005 r. w sprawie sposobu numeracji
i ewidencji dróg publicznych, obiektów mostowych, tuneli, przepustów i promów oraz rejestru numerów nadanych drogom, obiektom mostowym i „tunelom, (Dz.U. 2005 nr 67 poz. 582)”.
Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. 2018 poz. 1000).
Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. 2010 nr 217 poz. 1427).
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003 nr 80
poz. 717).
Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz.U. 2010 nr 76 poz. 489).
Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa (Dz.U. 2018 poz. 1560).
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków (Dz.U. 2020 nr 72 poz. 747).