Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej

https://doi.org/10.51733/opm.2023.19

Raport w punktach

• Celem opracowania jest określenie trendów i kierunków zmian w zakresie form współpracy międzysamorządowej (porozumienia, stowarzyszenia i związki) w miejskich obszarach funkcjonalnych (MOF) ośrodków wojewódzkich (17 ośrodków).
• Brano pod uwagę zmianę liczby różnych form współpracy administracyjnej pomiędzy gminami znajdującymi się w strefie zewnętrznej MOF a miastem/strefą rdzenia, zasięg przestrzenny w odniesieniu do przyjętych w opracowaniu granic MOF oraz obszary tematyczne będące przedmiotem współpracy.
• Dobrowolna, oddolna współpraca międzysamorządowa pozostaje głównym sposobem integrowania zarządzania w obszarach funkcjonalnych – z wyjątkiem obszaru Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM), która została powołana na mocy ustawy w 2017 r.
• Rośnie intensywność współpracy mierzona liczbą zawieranych porozumień, a także tworzonych stowarzyszeń czy związków. W przypadku kilku ośrodków obserwujemy stagnację, a nawet regres tej współpracy.
• Bezdyskusyjnym liderem pozostaje ośrodek poznański, który od wielu lat konsekwentnie rozwija współpracę w ramach stowarzyszenia Metropolia Poznań. Znaczne ożywienie współpracy nastąpiło także w przypadku największego w Polsce obszaru metropolitalnego Warszawy. W strefie wzrostu znalazły się również Łódź i Lublin, ale także mniejsze ośrodki – Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski.
• Choć wzrost współpracy międzysamorządowej jest niewątpliwie pozytywnym zjawiskiem z punktu widzenia wyzwań związanych z zarządzaniem obszarami funkcjonalnymi większych miast, to jednocześnie jej oddolny charakter rodzi ograniczenia. Widoczne są one zwłaszcza w przypadku obszarów wymagających silnej koordynacji i integracji działań, takich jak system transportu publicznego (Gajda, Kulig, Ogórek 2023) czy planowanie przestrzenne (Matuszko, Mikołajczyk, Bąk, Nowak 2022).
• Aby osiągnąć cel, jakim jest bardziej skoordynowane i zintegrowane zarządzanie w obszarach funkcjonalnych dużych miast, w szczególności tych będących krajowymi metropoliami, należy – zdaniem autorów – dążyć do głębszej formalizacji i instytucjonalizacji istniejących struktur współpracy. Najlepiej, opierając się na wnioskach i doświadczeniu funkcjonowania pierwszego tego typu rozwiązania, jakim jest Górnośląska Metropolia Zagłębiowska (Wolański, EGO 2022; Czakon, Jarczewski 2023). Tym bardziej że wiele z tych miast wyraźnie deklaruje wolę przejścia na taki „wyższy poziom” współpracy i koordynacji rozwoju, o czym świadczą kolejne oddolne inicjatywy uchwałodawcze.

Literatura

Czakon P., Jarczewski W., 2023, Funkcjonowanie Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (GZM) na tle rozwiązań europejskich, Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków.
Gajda A., Kulig M., Ogórek P., 2023, Transport publiczny w miastach i miejskich obszarach funkcjonalnych, Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków.
Janas K., Jarczewski W. (red.), 2017, Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Janas K., Olesiński P., 2017, Zintegrowane inwestycje terytorialne, [w:] K. Janas, W. Jarczewski (red.), Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Raport o Stanie Polskich Miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Kraków, 64–76.
Kaczmarek T., 2005, Struktury terytorialno-administracyjne i ich reformy w krajach europejskich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Kuć-Czajkowska K., 2019, Współpraca w ramach Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych miast wojewódzkich w Polsce – perspektywa liderów lokalnych, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 47, 75–91.
Matuszko A., Mikołajczyk D., Bąk A., Nowak K., 2022, Polityka przestrzenna na obszarze Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków.
Śleszyński P., 2012, Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw, ekspertyza wykonana dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Wolański, EGO, 2022, Ewaluacja funkcjonowania związku metropolitalnego Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia w kontekście polityki spójności.

Źródła internetowe

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030, 2012, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa. Dostępne na: http://eregion.wzp.pl/sites/default/files/kpzk.pdf [data dostępu: 23.12.2023].
OECD, 2013, Definition of Functional Urban Areas (FUA) for the OECD metropolitan database. Dostępne na: https://www.oecd.org/cfe/regionaldevelopment/Definition-of-Functional-Urban-Areas-for-the-OECD-metropolitan-database.pdf [data dostępu: 23.12.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Białegostoku, https://www.bip.bialystok.pl [data dostępu: [18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Gdańska, https://bip.gdansk.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Gorzowa Wielkopolskiego, https://bip.wrota.lubuskie.pl/umgorzow [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Katowic, https://bip.katowice.eu/Strony/default.aspx? menu=562 [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Kielc, http://www.bip.kielce.eu [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Krakowa, https://www.bip.krakow.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Lublina, https://bip.lublin.eu [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Olsztyna, https://umolsztyn.bip.gov.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Opola, https://www.bip.um.opole.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Poznania, https://bip.poznan.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Rzeszowa, https://bip.erzeszow.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Szczecina, https://bip.um.szczecin.pl/chapter_11000.asp [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Torunia, https://bip.torun.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Warszawy, https://bip.warszawa.pl/default.htm data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Wrocławia, https://bip.um.wroc.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Biuletyn Informacji Publicznej miasta Zielonej Góry, https://bip.zielonagora.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego, https://edzienniki.duw.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego, http://www.edzienniki.bydgoszcz.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego, http://edziennik.lublin.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Lubuskiego, http://dzienniki.luw.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, http://dziennik.lodzkie.eu/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego, http://edziennik.malopolska.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego, https://edziennik.mazowieckie.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego, https://duwo.opole.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego, http://edziennik.rzeszow.uw.gov.pl/booktabs [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego, https://edziennik.bialystok.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego, http://edziennik.gdansk.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego, http://dzienniki.slask.eu/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego, http://edziennik.kielce.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego, http://edzienniki.olsztyn.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego, https://edziennik.poznan.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego, http://e-dziennik.szczecin.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego, https://edzienniki.duw.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego, http://www.edzienniki.bydgoszcz.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego, http://edziennik.lublin.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Lubuskiego, http://dzienniki.luw.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, http://dziennik.lodzkie.eu/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego, https://edziennik.mazowieckie.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego, https://duwo.opole.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego, http://edziennik.rzeszow.uw.gov.pl/booktabs [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Podlaskiego, https://edziennik.bialystok.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego, http://edziennik.gdansk.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego, http://dzienniki.slask.eu/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego, http://edziennik.kielce.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego, http://edzienniki.olsztyn.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego, https://edziennik.poznan.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Zachodniopomorskiego, http://e-dziennik.szczecin.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego, http://edziennik.malopolska.uw.gov.pl/actbymonths [data dostępu: 17.05.2023].
Ministerstwo Sprawiedliwości – Krajowy Rejestr Sądowy, https://ems.ms.gov.pl/krs/wyszukiwaniepodmiotu [data dostępu: 17.05.2023].
Strona internetowa miasta Białegostoku, http://www.bialystok.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Bydgoszczy, http://www.bydgoszcz.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Gdańska, http://www.gdansk.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Gdyni, http://www.gdynia.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Gorzowa Wielkopolskiego, http://www.gorzow.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Katowic, https://www.katowice.eu [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Kielc, https://www.kielce.eu [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Krakowa, http://www.krakow.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Olsztyna, https://www.olsztyn.eu [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Opola, http://www.opole.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Poznania, http://www.poznan.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Szczecina, http://www.szczecin.eu [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Torunia, http://www.torun.pl/pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Warszawy, http://www.um.warszawa.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Analiza zmian w zakresie współpracy międzysamorządowej w miejskich obszarach… 29
Strona internetowa miasta Wrocławia, http://www.wroclaw.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Zielonej Góry, http://www.zielona-gora.pl [data dostępu: 18.05.2023].
Strona internetowa miasta Lublina, http://www.lublin.eu [data dostępu: 18.05.2023].
Związki międzygminne, związki powiatów oraz związki powiatowo-gminne, b.d. Dostępne na: https://bip.mswia.gov.pl/bip/zwiazki-powiatow-i-zwia/23826,Zwiazki-powiatow-i-zwiazki-miedzygminne.html [data dostępu 17.05.2023].