Agnieszka Gajda, Mateusz Kulig, Piotr Ogórek 

Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej

https://doi.org/10.51733/opm.2023.05

Raport w punktach

• Systemy publicznego transportu zbiorowego (PTZ) funkcjonują w 70% badanych miast, z tego we wszystkich miastach dużych, w 96% średnich i ponad połowie ośrodków małych.
• W porównaniu z rokiem 2017 (w którym przeprowadzono poprzednie badania) zauważalny jest wzrost liczby miast średnich i małych, w których funkcjonuje transport publiczny – odpowiednio o 6,2% i 86,0%.
• Ponad połowa miast (ok. 52,3%), w których funkcjonowanie transportu publicznego nastąpiło po 2017 r., organizuje go jedynie we własnych granicach administracyjnych.
• Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych prowadzony przez Ministerstwo Infrastruktury miał znaczący wpływ na zwiększenie liczby lokalnych systemów transportowych, zwłaszcza w miastach małych.
• Najczęstszą formą organizacyjno-prawną systemów publicznego transportu zbiorowego są porozumienia międzygminne (48,6% miast). Działalność organizatora determinuje jakość funkcjonowania oraz dostępność transportu publicznego w obszarze objętym porozumieniem.
• 36,2% miast organizuje transport zbiorowy wyłącznie na swoim terenie. Ta forma funkcjonowania transportu zbiorowego występuje tylko w kategorii miast małych (43,9%) i średnich (35,6%).
• Odsetek miast, w których organizacja transportu zbiorowego zlecona została związkom międzygminnym, wynosi 16,5%.
• 11,3% miast należy do związków powiatowo-gminnych, w ramach których organizowana jest komunikacja zbiorowa. Ta forma organizacji transportu najliczniej występuje w miastach małych – realizuje ją 18,5% z nich – zazwyczaj w gminach w otoczeniu miast powiatowych (przy czym często same centralne miasta nie są członkami związku – w 6 przypadkach na 16).
• W miastach system publicznego transportu zbiorowego jest oparty przede wszystkim na komunikacji autobusowej. W ponad połowie miast dużych jego podstawą są natomiast sieci autobusowe i tramwajowe.
• Poziom dostępności transportu publicznego w Miejskich Obszarach Funkcjonalnych (MOF) w 2022 r.1 potwierdza wniosek z badań wykonanych w 2016 r.: „(…) na ogół gminy położone dalej od rdzenia cechuje niższy poziom dostępności do komunikacji zbiorowej i nawet w ośrodkach z ogólnie lepszym wskaźnikiem dostępności wciąż występuje wiele gmin w ogóle pozbawionych dostępu do sieci publicznej komunikacji zbiorowej” (Janas, Jarczewski 2017: 54).
• Występują znaczne dysproporcje pomiędzy poziomem dostępności transportu publicznego w mieście-rdzeniu i w gminach należących do strefy zewnętrznej MOF-u – na korzyść tych pierwszych. Przy czym dla wszystkich miast centralnych przytoczone wskaźniki wykazują zbliżone wartości.
• Głównym problemem integracji pozostaje wciąż niewielka liczba gmin z bezpośrednim połączeniem komunikacją publiczną z rdzeniem.
• Spośród 14 MOF-ów, w których znajdują się parkingi park & ride, wyróżniają się Wrocław, Kraków, Poznań i Warszawa, które mają ich zdecydowanie najwięcej (a tym samym posiadają największą liczbę miejsc postojowych w tym systemie).

Literatura

Beim M., Gadziński J., 2009, Dostępność przestrzenna lokalnego transportu publicznego w Poznaniu, Transport Miejski i Regionalny, 5, 10–16.
Gadziński J., Goras E. (red.), 2019, Transport i mobilność miejska. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa.
Gent C., Symonds G., 2005, Advances in public transport accessibility assessments for development control – a proposed methodology, Capita Symonds Ltd Transport Consultancy, London.
Janas K., Jarczewski W. (red.), 2017, Zarządzanie i współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
Komornicki T., 2019, Polska sprawiedliwa komunikacyjnie, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa, 1–16.
Śleszyński P., 2012, Delimitacja miejskich obszarów funkcjonalnych stolic województw, ekspertyza wykonana dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Štraub D., Mróz K., 2023, Transport bezpłatny i na żądanie jako alternatywne systemy kształtowania oferty przewozów pasażerskich, Badania Obserwatorium Polityki Miejskiej, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Warszawa–Kraków.
Trammer K., 2019, Ostre cięcie. Jak niszczono polską kolej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Wachowiak W., 2016, Integracja podsystemów transportowych komunikacji publicznej Poznania w oparciu o dworce miejskie, ze szczególnym uwzględnieniem dworca kolejowego Poznań Górczyn, Acta Scientarum Polonorum Administratio Locorum, 15 (3), 67–82. Dostępne na: https://www.batory.org.pl/upload/files/Polska%20sprawiedliwa%20komunikacyjnie.pdf [data dostępu: 19.07.2022].
Wesołowski J., Makowski W., 2017, Odzyskajmy centra miast, Instytut Spraw Obywatelskich, Fundacja po Staremu, Łódź. Dostępne na: https://obserwatorium.miasta.pl/wp-content/uploads/2018/03/raport_MWR_Odzyskajmy_centra_miast.pdf [data dostępu: 19.07.2022].
Akty prawne
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1372 ze zm.).
Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1371).
Źródła internetowe
Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (BDL GUS), https://bdl.stat.gov.pl/bdl/start [data dostępu: 24.08.2022].
Baza Danych Obiektów Ogólnogeograficznych (BDOO), https://www.geoportal.gov.pl/dane/baza-danych-ogolnogeograficznych-bdo [data dostępu: 10.10.2022].
Literatura 65
Baza Danych Obiektów Topograficznych, https://www.geoportal.gov.pl/dane/baza-danych-obiektow-topograficznych-bdot [data dostępu: 10.10.2022].
Filas-Przybył S., Stachowiak D., 20.05.2019, Przepływy ludności związane z zatrudnieniem w 2016 r. Dostępne na: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/opracowania/przeplywy-ludnosci-zwiazane-z-zatrudnieniem-w-2016-r-,20,1.html [data dostępu: 31.12.2022]
Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych – Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/web/infrastruktura/fundusz-rozwoju-przewozow-autobusowych [data dostępu: 25.08.2022].
Informacja Burmistrza Miasta Gostynina dotycząca komunikacji miejskiej, b.d. Dostępne na: https://www.gostynin.pl/603,ii-kwartal-2020 [data dostępu: 5.07.2022].
Kapałka D., 31.03.2022, Komunikacja miejska rusza od 1 maja. Radni większością głosów ustalili ceny biletów, a to oznacza, że przejazdy będą teraz płatne, Nowy Tomyśl Nasze Miasto. Dostępne na: https://nowytomysl.naszemiasto.pl/komunikacja-miejska-rusza-od-1-maja-radni-wiekszoscia/ar/c1-8751147 [data dostępu: 10.10.2022].
OpenStreetMap, https://www.openstreetmap.org [data dostępu: 10.10.2022].
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Informacja o projekcie: Usługi indywidualnego transportu door-to-door oraz poprawa dostępności architektonicznej wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Dostępne na: https://www.pfron.org.pl/o-funduszu/projekty/projekty-ue/program-operacyjny-wiedza-edukacja-rozwoj/uslugi-indywidualnego-transportu-door-to-door-oraz-poprawa-dostepnosci-architektonicznej-wielorodzinnych-budynkow-mieszkalnych/o-projekcie [data dostępu: 5.07.2022].
Zarejestruj, zmień statut lub wyrejestruj związek międzygminny, związek powiatów, związek powiatowo-gminny – Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/web/mswia/zarejestruj-zmien-statut-lub-wyrejestruj-zwiazek-miedzygminny-zwiazek-powiatow-zwiazek-powiatowo-gminny [data dostępu: 5.05.2022].
Zarząd Transportu Publicznego w Krakowie, Parkingi P+R. Dostępne na: https://ztp.krakow.pl/parkuj-i-jedz/parkingi-pr [data dostępu: 11.08.2022].